W dniu 23 kwietnia 2016 roku Poseł Małgorzata Zwiercan złożyła interpelację do Ministra Środowiska Pana Jana Szyszko w sprawie finansowego wsparcia dla gmin Lipusz, Kościerzyna, Dziemiany, Karsin, Stara Kiszewa położonych na obszarach Natura 2000 w powiecie kościerskim w województwie pomorskim.
Szanowny Panie Ministrze!
Program Natura 2000 realizowany jest na terenach, które objęto ochroną przyrody. Celem programu jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważane są za cenne i zagrożone w skali całej Europy.
Tereny objęte programem Natura 2000 z jednej strony stanowią unikat na skalę Europy, z drugiej stanowią poważne ograniczenia dla gmin, na których te obszary się znajdują. Każdy plan, przedsięwzięcie, które mogłoby wpłynąć na obszar Natura 2000 wymaga specjalnych procedur i zezwoleń. Obowiązkiem Polski jest nie tylko zapobiegania pogorszeniom obszaru Natura 2000, ale i aktywnej jego ochrony. Tymczasem najwięcej obowiązków w tym zakresie mają samorządy.
W związku z powyższym proszę o udzielenie odpowiedzi na następujące pytanie:
- Czy Ministerstwo Środowiska dysponuje środkami na rekompensatę dla gmin położonych na obszarach Natura 2000, które ze względu na obszary chronione mają poważne ograniczenia we własnym rozwoju? Jeżeli nie, czy możliwe jest, by Ministerstwo Środowiska wystąpiło do Ministerstwa Finansów z prośbą o uruchomienie środków na ten cel?
- Czy Ministerstwo Środowiska planuje dopłaty do budowy kanalizacji sanitarnej na terenach Natura 2000 z uwagi na brak spełniania przez nie wyznaczonych przepisami kryteriów? Jeżeli nie, czy możliwe jest, by Ministerstwo Środowiska wystąpiło do Ministerstwa Finansów z prośbą o uruchomienie środków na ten cel?
Z poważaniem
Poseł Małgorzata Zwiercan
6 czerwca 2016 roku Poseł Małgorzata Zwiercan otrzymała odpowiedź na interpelację w sprawie finansowego wsparcia dla gmin Lipusz, Kościerzyna, Dziemiany, Karsin, Stara Kiszewa położonych na obszarach sieci Natura 2000 w pow. kościerskim w woj. pomorskim.
Od pewnego czasu, w resorcie środowiska rozważane były kwestie możliwości stworzenia mechanizmu subwencji dla gmin, na terenie których zostały utworzone wielkoobszarowe formy ochrony przyrody, w tym obszary Natura 2000. Subwencja ta mogłaby rekompensować korzyści utracone w związku z istnieniem obszarów chronionych, a także wynikające z tego tytułu utrudnienia. Spodziewaną konsekwencją wprowadzenia subwencji byłby z pewnością wzrost poziomu akceptacji społecznej dla ochrony przyrody oraz większa przychylność samorządów dla tego procesu, co jest kluczowe dla skutecznej ochrony dziedzictwa przyrodniczego naszego kraju.
Uprzejmie informuję, iż w latach 2012 – 2013 r. procedowany był w Sejmie RP poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (druk sejmowy nr 1192), który zakładał utworzenie nowej części subwencji ogólnej dla gmin – tzw. subwencji środowiskowej. W projekcie tym zaplanowano dofinansowanie gmin w wysokości uzależnionej od powierzchni obszarów chronionych znajdujących się na terenie poszczególnych gmin, a także od poziomu dochodów podatkowych danej jednostki w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Należy jednak podkreślić, że projekt ten nie znalazł poparcia również w resorcie finansów oraz nie został przyjęty przez Radę Ministrów.
Głównymi powodami nieprzyjęcia projektu było zbyt duże obciążenie budżetu Państwa kosztami poniesionymi z tytułu wypłacanych subwencji środowiskowych oraz niejasny sposób ich ustanawiana. W stanowisku z dnia 26 czerwca 2013 r. Rada Ministrów wskazała m.in. na objęcie subwencjami gmin, które bez jej uzyskania już wówczas osiągały 150% średnich dochodów podatkowych w przeliczeniu na jednego mieszkańca w kraju. Podniesiono również, że w przypadku gmin, w których dochody podatkowe na mieszkańca są niższe niż 92% dochodów podatkowych na jednego mieszkańca, przekazywana jest obecnie z budżetu państwa kwota podstawowa części wyrównawczej subwencji ogólnej dla gmin. Dodatkowo gminy, na terenie których występują różne formy ochrony przyrody i gęstość zaludnienia jest niższa od średniej gęstości zaludnienia w kraju, a dochody podatkowe na jednego mieszkańca gminy są nie wyższe niż 150% średniego dochodu podatkowego na jednego mieszkańca kraju, otrzymują kwotę uzupełniająca, wchodzącą w skład części wyrównawczej subwencji ogólnej.
Jednocześnie należy zwrócić uwagę, iż samorządy otrzymują wsparcie z różnych źródeł, w tym również z Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe. W latach 2007-2014 Lasy Państwowe zrealizowały wspólnie z 1404 gminami co najmniej 889 projektów. Udział finansowy Lasów Państwowych w tych projektach wyniósł ok. 71 mln zł. Przedsięwzięcia wspólne dotyczyły przede wszystkim budowy infrastruktury turystycznej, dróg prowadzących do lasów, ujęć wodnych, kampanii edukacyjnych i innych. W 2015 r. rozpoczęto realizację 301 przedsięwzięć wspólnych Lasów Państwowych i samorządów, których ogólna wartość wynosi ponad 182 mln zł, przy czym udział jednostek Lasów Państwowych zamyka się kwotą prawie 26 mln zł. Obecnie Lasy Państwowe reaktywowały działalność Forum Leśno-Samorządowego, które stanowi płaszczyznę wymiany doświadczeń leśników i samorządowców.
Odnosząc się do ustanowienia systemu dopłat do budowy kanalizacji sanitarnej na terenach sieci Natura 2000 uprzejmie informuję, że resort środowiska obecnie nie prowadzi prac w tym zakresie. Należy jednak podkreślić, że tak jak w poprzedniej perspektywie finansowej, w ramach działania 2.3 Gospodarka wodno-ściekowa w aglomeracjach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020, w odniesieniu do gmin położonych na terenie obszarów chronionych, w tym m.in. obszarów Natura 2000, zapewnione jest korzystanie z funduszu na preferencyjnych warunkach. Gminy objęte jedną z form ochrony przyrody korzystają z odrębnego kryterium formalnego oceny wniosku o dofinansowanie inwestycji, który umożliwia im pozyskanie środków na budowę kanalizacji nawet wówczas, gdy wskaźnik koncentracji mieszkańców wynosi mniej niż 120 osób/km sieci, jednakże nie mniej niż 90 osób/km sieci. W odniesieniu do pozostałych terenów minimalny wskaźnik zawsze wynosi min. 120 osób/km sieci.
Z poważaniem Andrzej Szweda-Lewandowski
Podsekretarz Stanu – Główny Konserwator Przyrody Ministerstwo Środowiska