W dniu 15 lipca Poseł Małgorzata Zwiercan wystosowała interpelację do Ministra Zdrowia Konstantego Radziwiłła w sprawie przepisów regulujących leczenie i rehabilitację osób uzależnionych.
Art.26 ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu narkomanii wskazuje, że leczenie osoby uzależnionej prowadzi podmiot leczniczy lub lekarz wykonujący zawód w ramach praktyki zawodowej. Art.26 ust. 2. wnosi, że rehabilitację osoby uzależnionej mogą prowadzić: lekarz posiadający specjalizację w dziedzinie psychiatrii albo osoba posiadająca certyfikat specjalisty terapii uzależnień. Art. 4 tej ustawy precyzuje, ze leczeniem jest leczenie zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem środków odurzających lub substancji psychotropowych, a rehabilitacją jest proces, w którym osoba z zaburzeniami psychicznymi spowodowanymi przez przyjmowanie środków odurzających lub substancji psychotropowych osiąga optymalny stan zdrowia, funkcjonowania psychicznego i społecznego.
Zgodnie z art.21 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, leczenie odwykowe osób uzależnionych od alkoholu prowadzą podmioty lecznicze wykonujące działalność leczniczą, w rodzaju świadczenia stacjonarne i całodobowe oraz ambulatoryjne, w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej.
Przepisy te, w świetle rozporządzenia Ministra Zdrowia z 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień pozwalają jednoznacznie stwierdzić, że zarówno leczenie, jak i rehabilitacja (terapia) osób uzależnionych stanowią świadczenia zdrowotne.
Podmioty, prowadzące leczenie, bądź rehabilitację osób uzależnionych zarówno od alkoholu, jak i narkotyków powinny więc uzyskać wpis do rejestru podmiotów leczniczych prowadzonego przez urzędy wojewódzkie. Tylko taka forma prowadzonej działalności zapewnia realizację świadczeń zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, przez osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje. Nieuzyskanie wpisu do stosownego rejestru wyklucza możliwość merytorycznej oceny pracy tych podmiotów. Stanowi on warunek zaistnienia możliwości przeprowadzenia adekwatnych kontroli przez organ rejestrowy oraz współpracy
z Wojewódzkimi Ośrodkami Terapii Uzależnienia i Współuzależnienia. Bez wpisu jakikolwiek nadzór nie jest możliwy.
Obowiązujące przepisy są jednak niejednoznaczne. Sytuacja ta dotyczy:
– art.26 ust. 2. ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu narkomanii umożliwiającego prowadzenie rehabilitacji osób uzależnionych od narkotyków podmiotom, które nie są podmiotem leczniczym w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej;
– art. 5 pkt 41 ustawy dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, który wprost wskazuje, że świadczeniodawcą może być również inna osoba fizyczna niż będąca podmiotem wykonującym działalność leczniczą w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej, która uzyskała fachowe uprawnienia do udzielania świadczeń zdrowotnych i udzielania ich w ramach wykonywanej działalności gospodarczej.
Przedstawiona niejednoznaczność przepisów przyczyniła się do powstania kilku tysięcy podmiotów gospodarczych prowadzących terapię uzależnień w systemie ambulatoryjnym, a także organizujących stacjonarne i całodobowe pobyty pacjentów, nie będących zarejestrowanymi podmiotami leczniczymi, pozostającymi poza jakąkolwiek kontrolą.
W związku z powyższym zwracam się do Pana Ministra z następującymi pytaniami:
-
Czy Ministerstwo Zdrowia rozważa podjęcie prac nad wprowadzeniem zmian w zapisie art.26 ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu narkomanii, wskazującego, że zarówno leczenie, jak i rehabilitacja osób uzależnionych od narkotyków powinna być prowadzona tylko przez podmioty lecznicze?
Z poważaniem
Poseł Małgorzata Zwiercan
W dniu 18 sierpnia Poseł Małgorzata Zwiercna otrzymała odpowiedź na swoja interpelacje w sprawie przepisów regulujących leczenie i rehabilitację osób uzależnionych.
Na wstępie należy zauważyć, że w celu zapewnienia realizacji świadczeń zdrowotnych z zakresu leczenia uzależnień, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, przez osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje, zostały wprowadzone odpowiednie regulacje prawne m. in. w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2016 r. poz. 224, z późn. zm.) oraz ustawie z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2016 r. poz. 487). Zgodnie z art. 26 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii leczenie osoby uzależnionej prowadzi podmiot leczniczy lub lekarz wykonujący zawód w ramach praktyki lekarskiej.
Natomiast rehabilitację osoby uzależnionej mogą prowadzić:
1) lekarz posiadający specjalizację w dziedzinie psychiatrii;
2) osoba posiadająca certyfikat specjalisty terapii uzależnień.
W rehabilitacji osoby uzależnionej może uczestniczyć osoba posiadająca certyfikat instruktora terapii uzależnień.
Zgodnie z art. 27 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii certyfikat specjalisty terapii uzależnień wydawany jest osobom, które ukończyły szkolenie w dziedzinie uzależnienia, zgodne z programem wybieranym w drodze konkursu przeprowadzanego przez Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii co najmniej raz w roku kalendarzowym. Natomiast ramowy program szkolenia, obejmujący podstawę programową i wymiar godzinowy zajęć, określa załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 lipca 2006 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie uzależnień (Dz. U. z 2006 r. Nr 132, poz. 931).
W świetle art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi leczenie odwykowe osób uzależnionych od alkoholu prowadzą podmioty lecznicze wykonujące działalność leczniczą w rodzaju świadczenia stacjonarne i całodobowe oraz ambulatoryjne w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej.
Zgodnie z powyższym wykaz świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, określony w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień (Dz. U. poz. 1386, z późn. zm.) obejmuje świadczenia polegające m.in. na leczeniu i rehabilitacji osób uzależnionych, realizowane w warunkach stacjonarnych, dziennych i ambulatoryjnych.
Mając na uwadze art. 2 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2015 r. poz.618, z późn. zm.), zgodnie z którym świadczenie zdrowotne oznacza działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania oraz art. 3 ust. 1 ww. ustawy, który stanowi, że działalność lecznicza polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, należy zauważyć, że zarówno leczenie jak i rehabilitacja (terapia) osób uzależnionych stanowią świadczenie zdrowotne. Natomiast działalność leczniczą mogą prowadzić podmioty, które uzyskały wpis do odpowiedniego rejestru, zgodnie z art. 100 – 103 ustawy o działalności leczniczej.
Jednak nawiązując do ww. art. 26 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (rehabilitację może prowadzić osoba posiadająca certyfikat specjalisty terapii uzależnień), należy zwrócić uwagę na art. 5 pkt 41 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 581, z późn. zm.), zgodnie z którym świadczeniodawcą może być również inna osoba fizyczna niż będąca podmiotem wykonującym działalność leczniczą w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej, która uzyskała fachowe uprawnienia do udzielania świadczeń zdrowotnych i udziela ich w ramach wykonywanej działalności gospodarczej.
Wobec podmiotów wykonujących działalność leczniczą, uprawnienia kontrolne w zakresie zgodności wykonywanej działalności z przepisami określającymi warunki wykonywania działalności leczniczej, posiada odpowiedni organ prowadzący rejestr tych podmiotów, stosownie do regulacji zawartej w art. 111 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej. Natomiast wykonywanie kontroli i nadzoru przez ministra właściwego do spraw zdrowia na podstawie przepisów działu VI ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej obejmuje wyłącznie podmioty lecznicze.
Niemniej jednak, w zakresie możliwości kontrolnych, należy zwrócić uwagę na art. 78 ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2015 r. poz. 584, z późn. zm.), zgodnie z którym w razie powzięcia wiadomości o wykonywaniu działalności gospodarczej niezgodnie z przepisami ustawy, a także w razie stwierdzenia zagrożenia życia lub zdrowia, niebezpieczeństwa powstania szkód majątkowych w znacznych rozmiarach lub naruszenia środowiska w wyniku wykonywania tej działalności, wójt, burmistrz lub prezydent miasta niezwłocznie zawiadamia właściwe organy administracji publicznej.
Ponadto, w świetle art. 147a § 1 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz. U z 2015 r. poz. 1094, z późn. zm.) prowadzenie zakładu leczniczego podmiotu leczniczego bez wymaganego wpisu do rejestru lub ewidencji, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.
Jednocześnie przywołać należy art. 601 § 1 Kodeksu wykroczeń, który penalizuje wykonywanie działalności gospodarczej bez wymaganego zgłoszenia do ewidencji działalności gospodarczej, wpisu do rejestru działalności regulowanej lub bez wymaganej koncesji albo zezwolenia. Przepis ten stanowi, iż wykonywanie działalności gospodarczej bez wymaganego zgłoszenia do ewidencji działalności gospodarczej, wpisu do rejestru działalności regulowanej lub bez wymaganej koncesji albo zezwolenia, podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny.
Odnośnie prowadzenia prawidłowej terapii uzależnień, należy również wspomnieć o Kodeksie Etyki Terapeuty Uzależnień, który powstał w odpowiedzi na zapotrzebowanie środowiska terapeutów dotyczące zwiększenia kontroli nad przestrzeganiem zasad etycznych przez pracowników systemu pomocy osobom używającym substancji odurzających. Opracowania Kodeksu podjął się Zespół Ekspertów przy współpracy Krajowego Biura do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii, którego celem stało się opracowanie zbioru zasad, określających standardy postępowania terapeuty, a także – zasad działania Komisji do Spraw Etyki. Pomimo, że ww. Kodeks nie stanowi prawa powszechnie obowiązującego, to jednak zgoda terapeuty na umieszczenie na liście osób przestrzegających zasad Kodeksu zobowiązuje go do stosowania się do standardów w nim zawartych. Oznacza to również, że terapeuta, w przypadku skarg i zażaleń na niego wniesionych, dobrowolnie wyraża zgodę na działania Komisji do Spraw Etyki, zmierzające do ich wyjaśnienia.
Odnosząc się do pytania Pani Poseł, dotyczącego planowanych zmian w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii, wskazujących, że leczenie i rehabilitacja osób uzależnionych może być prowadzona wyłącznie przez podmioty lecznicze, należy zauważyć, że w świetle art. 5 pkt 41 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, przedmiotowa kwestia, umożliwiająca udzielanie świadczeń zdrowotnych w ramach wykonywanej działalności gospodarczej, może dotyczyć także innych zawodów. Wobec powyższego, przedmiotowa tematyka powinna zostać potraktowana systemowo.
Mając powyższe na uwadze należy zauważyć, że przedmiotowa kwestia wymaga szczegółowej analizy, która zostanie podjęta przez Ministerstwo Zdrowia. Na podstawie wyników analizy oraz eksperckiej dyskusji zostaną podjęte adekwatne prace, mające na celu przede wszystkim bezpieczeństwo osób korzystających ze świadczeń zdrowotnych.
Niniejszym pozostaję w przekonaniu, iż przedmiotowe wyjaśnienia w nawiązaniu do pytania zawartego w interpelacji Pani Poseł Małgorzaty Zwiercan zostaną przyjęte.
Z wyrazami szacunku
Z upoważnienia
MINISTRA ZDROWIA
PODSEKRETARZ STANU
Marek Tombarkiewicz