W dniu 20 lipca 2016 roku Poseł Małgorzata Zwiercan złożyła interpelację poselską do Ministra Zdrowia Pana Konstantego Radziwiłła w sprawie wykorzystywania przez samorządy gmin dochodów z opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych.
Szanowny Panie Ministrze!
Zgodnie z art. 111.1 Ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, gminy pobierają opłatę za wydawanie zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych. Służy to, w myśl ustawy, pozyskiwaniu dodatkowych środków na finansowanie zadań określonych w art. 41ust. 1.
Dane uzyskane od Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych pozwalają stwierdzić, że w 98% gmin środki te nie są dodatkowymi, tylko jedynymi, przeznaczanymi na realizację określonych zadań. Taka sytuacja wymusza szczególną dbałość o efektywne gospodarowanie wpływami z tzw. „korkowego”. Rocznie wynoszą one w skali kraju ponad 700 milionów złotych, co niemal dwukrotnie przewyższa roczne nakłady Narodowego Funduszu Zdrowia na leczenie osób uzależnionych od alkoholu.
Istotne dla przedmiotu interpelacji są sprawozdania z wykonania ustawy z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, dane opublikowane przez Najwyższą Izbę Kontroli, Krajową Radę Regionalnych Izb Obrachunkowych oraz Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Dane te wskazują, że zakres nieprawidłowości związanych z finansowaniem zadań w ramach gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz gminnych programów przeciwdziałania narkomanii jest znaczący. Zastrzeżenia dotyczą przede wszystkim finansowania inicjatyw o znikomej, bądź niepotwierdzonej skuteczności, zadań incydentalnych, a także niezgodnych z ustawą.
W toku prac Parlamentarnego Zespołu ds. Rozwiązywania Problemów Uzależnień, którego jestem przewodniczącą, eksperci i specjaliści dziedziny zapobiegania uzależnieniom wskazywali na potrzebę doprecyzowania obowiązujących przepisów. Niezbędne jest jednoznaczne wskazanie obowiązku finansowania konkretnych przedsięwzięć gminy z przedmiotowych środków. Jednym z proponowanych rozwiązań było podniesienie rangi prawnej i egzekwowanie realizacji wydawanym co roku przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Rekomendacjom do realizowania i finansowania gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. Inną z propozycji było doprecyzowanie katalogu konkretnych inicjatyw, możliwych do realizacji w ramach zadań wymienionych art. 41 ust. 1. ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.
Przedstawione kwestie wskazują na niejednoznaczność i nieskuteczność obowiązujących przepisów. W związku z powyższym, zwracam się do Pana Ministra z następującymi pytaniami:
- Czy Ministerstwo Zdrowia rozważa wprowadzenie mechanizmów umożliwiających efektywne egzekwowanie prawidłowej realizacji zadań zgodnych z art. 41ust. 1. przedmiotowej ustawy w ramach gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych? Jeśli tak, to kiedy i w jakim zakresie?
- Czy Ministerstwo Zdrowia planuje sprecyzowanie katalogu zadań wymienionych art. 41 ust. 1. ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi? Jeśli tak, to kiedy i w jakim zakresie?
Z poważaniem
Poseł Małgorzata Zwiercan
W dniu 25 sierpnia Poseł Małgorzata Zwiercan otrzymała odpowiedź na interpelację w sprawie wykorzystywania przez samorządy gmin dochodów z opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych.
Odnosząc się do realizacji i wykorzystania przez samorządy województw i gmin dochodów z opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych należy zaznaczyć, że kwestie dotyczące dyscypliny finansowej w jednostkach samorządu terytorialnego nie należą do zakresu kompetencji Ministra Zdrowia. Niemniej jednak, w celu poprawy jakości działań podejmowanych przez gminy, finansowanych ze środków uzyskanych z wydanych zezwoleń na sprzedaż alkoholu, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, jednostka podległa Ministrowi Zdrowia, prowadzi w gminach działania edukacyjne i wspierające w ramach Narodowego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (cel strategiczny 6.0.0.0 Poprawa jakości działań podejmowanych przez gminy w ramach gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz ograniczenie wydatkowania środków finansowych na zadania niezwiązane z profilaktyką i rozwiązywanie problemów alkoholowych).
Zgodnie z treścią przepisu art. 182 ustawy z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. z 2016 r. poz. 487) dochody z opłat za zezwolenia wydane na podstawie art. 18 lub art. 181 oraz dochody z opłat określonych w art. 111 powinny być wykorzystywane będą na realizację gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz gminnych programów przeciwdziałania narkomanii, o których mowa w art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, i nie mogą być przeznaczane na inne cele. Oznacza to, że kwota środków finansowych niewykorzystanych w danym roku budżetowym powinna zwiększyć pulę środków przeznaczonych w następnym roku na realizację gminnych programów. Z uwagi na fakt, że przepis art. 182 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi nie pozwala na przeznaczenie środków pochodzących z opłat za zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych na inne cele niż realizacja zadań gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz gminnych programów przeciwdziałania narkomanii konieczne jest powiększenie w kolejnym roku budżetowym kwoty na realizację ww. programów o środki w wysokości niewydatkowanej w roku poprzednim.
Jednocześnie pragnę zauważyć, że powyższe wyjaśnienia zostały uznane przez Najwyższą Izbę Kontroli i wniosek dotyczący przedmiotowej kwestii jest traktowany jako zrealizowany w inny sposób, tj. bez potrzeby zmiany w prawie (pismo Prezesa Najwyższej Izby Kontroli z dnia 10 lipca 2015 r., znak: KPK-KPP.454.007.2015.EJS).
Z poważaniem
Z upoważnienia
MINISTRA ZDROWIA
PODSEKRETARZ STANU
Katarzyna Głowala