W dniu 25 lipca Poseł Małgorzata Zwiercan wystosowała interpelacje poselska do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Pani Elżbiety Rafalskiej w sprawie podniesienia progu dochodowego upoważniającego do świadczeń z pomocy społecznej.
Szanowna Pani Minister!
Z Ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, regulującej kwestie udzielania pomocy społecznej wynika, że dla osoby samotnej, niepozostającej w związku małżeńskim i nieposiadającej wstępnych ani zstępnych kryterium dochodowe upoważniające do pomocy społecznej wynosi 634 zł. Kwota ta jest wyjątkowo niska i w rzeczywistości nie pozwala na zabezpieczenie podstawowych potrzeb życiowych. Takie osoby nie mogą liczyć na pomoc rodziny ani finansową, ani wsparcie psychiczne. Dlatego, w moim przekonaniu, powinniśmy obdarzyć je szczególną opieką i atencją.
Rozumiejąc fakt, że kwota ta wynika z uwzględniania wyniku badań progu interwencji socjalnej zwracam się do Pani Minister z prośbą o odpowiedzi na następujące pytania:
- Dlaczego w ustawie o pomocy społecznej istnieje zapis, że Instytut Pracy i Spraw Socjalnych dokonuje określenia kwoty kryterium dochodowego co trzy lata? Czy ma to jakieś uzasadnienie praktyczne?
- Czy jest możliwa coroczna weryfikacja wyniku badań progu interwencji socjalnej? A tym samym weryfikacja kryterium dochodowego uprawniającego do pomocy społecznej co roku?
- Czy Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej planuje podwyższenie kryterium dochodowego dla osób określonych w ustawie jako osoby samotne?
Z poważaniem
Poseł Małgorzata Zwiercan
W dniu 24 sierpnia Poseł Małgorzata Zwiercan otrzymała swoja odpowiedź na interpelację w sprawie podniesienia progu dochodowego uprawniającego do świadczeń z pomocy społecznej.
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U z 2016 r. poz. 930) określa szczegółowo zadania w zakresie pomocy społecznej, w tym rodzaje świadczeń, zasady i tryb ich udzielania oraz organizację pomocy społecznej, a zwłaszcza generalny cel działań w ramach systemu pomocy społecznej w Polsce, tj. zabezpieczenie obywateli przed ryzykiem życia poniżej minimum egzystencji. Zasada ta jest uregulowana w art. 9, bowiem obowiązujące w pomocy społecznej kryteria dochodowe są opracowywane na podstawie wyników badań progu interwencji socjalnej, które wykonuje Instytut Pracy i Spraw Socjalnych (powinny być wyższe od minimum egzystencji).
Instytut Pracy i Spraw Socjalnych jest instytucją nadzorowaną przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Jest instytutem naukowo-badawczym, który zgodnie z ustawą o pomocy społecznej, od początku lat 80-tych zajmuje się analizą koszyków dóbr i usług konsumpcyjnych, obliczaniem minimum egzystencji oraz minimum socjalnego, dlatego też został wskazany w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej do obliczania progu interwencji socjalnej.
Zgodnie z art. 9 ustawy o pomocy społecznej kryteria dochodowe w pomocy społecznej są weryfikowane co 3 lata na podstawie analizy koszyka dóbr i usług konsumpcyjnych, zaspokającego niezbędne potrzeby życiowe, określonego metodą ekspercką, z uwzględnieniem badań progu interwencji socjalnej.
Pierwszą weryfikację kryteriów dochodowych przeprowadzono w 2006 r. Wówczas kryterium dochodowe dla osoby samotnie gospodarującej wyniosło 477 zł, zaś dla osoby w rodzinie – 351 zł. Trzy lata później, w 2009 r. wysokość kryteriów dochodowych pozostawiono bez zmian z powodu trudnej sytuacji budżetu państwa (okres kryzysu gospodarczego) oraz konieczności zapewnienia środków na wydatki obligatoryjne takie jak zasiłki stałe czy okresowe. W 2012 r. przeprowadzono weryfikację, na skutek której kryterium dla osoby samotnie gospodarującej podniesiono do 542 zł, zaś dla osoby w rodzinie do kwoty 456 zł. Ostatnia weryfikacja w 2015 r. podniosła kryteria dochodowe dla osoby samotnie gospodarującej o 92 zł do poziomu 634 zł oraz dla osoby w rodzinie o 58 zł do poziomu 514 zł.
Należy jednak pamiętać, że jeśli w danym roku kalendarzowym kwota kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej i kwota kryterium dochodowego na osobę w rodzinie będzie równa lub niższa niż minimum egzystencji, Rada Dialogu Społecznego może wystąpić do Rady Ministrów z wnioskiem o zweryfikowanie kwot kryteriów dochodowych, czego konsekwencją może być weryfikacja kryteriów dochodowych przed upływem 3 lat od poprzedniej zmiany.
Zgodnie z art. 41 ustawy o pomocy społecznej, osoba lub rodzina posiadająca dochody przekraczające ustawowe kryteria uprawniające do ubiegania się o świadczenia pomocy społecznej, może w drodze wyjątku zwracać się do swojego ośrodka pomocy społecznej o przyznanie pomocy. Może to być specjalny zasiłek celowy w wysokości nieprzekraczającej kryterium dochodowego, który nie podlega zwrotowi bądź zasiłek okresowy, zasiłek celowy lub pomoc rzeczowa, pod warunkiem zwrotu części lub całości kwoty zasiłku lub wydatków na pomoc rzeczową. Niezwykle ważnym instrumentem jest także zapis art. 8 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, który mówi, iż rada gminy, w drodze uchwały, może podwyższyć kwoty, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, uprawniające do zasiłków okresowego i celowego. Innymi, równie ważnymi instrumentami w pomocy społecznej są świadczenia niepieniężne przyznawane bez względu na dochód zainteresowanych, takie jak praca socjalna, poradnictwo specjalistyczne (w szczególności prawne, psychologiczne, rodzinne), interwencja kryzysowa.
Szczególnie ważną rolę w walce z ubóstwem odgrywają także podmioty lokalnej polityki społecznej działające w obszarze pomocy społecznej, jak organizacje społeczne i pozarządowe, Kościół Katolicki, inne kościoły i związki wyznaniowe oraz osoby fizyczne i prawne.
Tak więc, pomimo obowiązujących kryteriów dochodowych w pomocy społecznej, w uzasadnionych przypadkach istnieje możliwość udzielenia pomocy osobom i rodzinom bez konieczności zmiany dotychczasowych przepisów ustawowych.