W dniu 28 lipca Poseł Małgorzata Zwiercan wystosowała interpelację do Ministra Środowiska Pana Jana Szyszko w sprawie zmian w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.
Szanowny Panie Ministrze!
Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach budzi wiele wątpliwości. Z rozmów z samorządowcami wynika, że nowy system gospodarki odpadami komunalnymi nałożył na gminy szereg obowiązków, na które nie były one wystarczająco przygotowane.
Dodatkowym problemem gmin stał się m.in. wybór w drodze przetargu przewoźnika, który odbiera odpady komunalne od mieszkańców. W praktyce spowodowało to brak konkurencyjności, a w rezultacie podwyższenie cen za odbiór śmieci od mieszkańców.
Istotnym wyzwaniem, przed którym stanęły gminy, jest również zapewnienie osiągnięcia odpowiednich poziomów recyklingu. W zgodzie z obecnymi przepisami koszty odpadów i ich zagospodarowania ciążą na gminie. Wprowadzenie innych rozwiązań związanych z odpadami surowcowymi mogłoby doprowadzić do właściwych zachowań konsumenckich, a także spowodowałoby, że system zbiórki selektywnej i odzysku odpadów generowałby niższe koszty.
W związku z powyższymi obiekcjami, jakie budzi realizacja ustawy wśród samorządowców, proszę o odpowiedzi na następujące pytania:
- Czy ministerstwo planuje wprowadzenie zmian w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach? Jeżeli tak, to w jakim zakresie i kiedy?
- Czy ministerstwo planuje zmianę rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 stycznia 2013 roku w sprawie szczegółowych wymagań odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości? Jeżeli tak, to w jakim zakresie i terminie?
- Czy są możliwe, planowane zmiany w ustawie dotyczące odpadów surowcowych poprzez wprowadzenie kaucji za opakowania zwrotne, które można poddać recyklingowi (opakowania szklane, plastikowe czy puszki aluminiowe)?
Z poważaniem
Poseł Małgorzata Zwiercan
W dniu 15 września 2016 r. Poseł Małgorzata Zwiercan otrzymała odpowiedź na swoja interpelację w sprawie zmian w ustawie z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2016 r., poz. 250, 1020 i 1250).
W związku z faktem, iż od wielu lat Polska borykała się z problemem, jakim są odpady komunalne, a dotychczasowy system nie przynosił oczekiwanych efektów w postaci budowy niezbędnej infrastruktury, ograniczenia składowania odpadów komunalnych oraz zwiększenia pozyskiwania surowców wtórnych ze strumienia odpadów komunalnych (cele określone przepisami Unii Europejskiej) podjęto decyzję o reformie systemu gospodarki odpadami.
W dniu 1 lipca 2013 r. weszła w życie ustawa o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 152, poz. 897), która zmieniła dotychczasowy system gospodarowania odpadami komunalnymi. Nowy system zakłada, iż samorząd, który jest odpowiedzialny za dostawę wody, odbieranie i oczyszczanie ścieków, szkoły i szpitale, czyli za wszystko to, co służy lokalnej społeczności, powinien być również odpowiedzialny za odebranie i właściwe zagospodarowanie odpadów.
Zgodnie z art. 6c ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, gminy zostały zobowiązane do zorganizowania odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy. Oznacza to, że ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach określa ogólne zasady postępowania z odpadami komunalnymi, natomiast do gminy należy zorganizowanie systemu gospodarowania odpadami komunalnymi na swoim terenie. Gminy przeprowadzają przetargi na odbieranie odpadów komunalnych, gospodarują środkami pochodzącymi z opłat pobieranych od właścicieli nieruchomości, a od firm mają egzekwować odpowiednią jakość usług (odpowiednie zagospodarowanie odpadów komunalnych zgodnie z przepisami prawa).
Wprowadzane w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach zmiany miały na celu uporządkowanie i usystematyzowanie zagadnień dotyczących systemu gospodarki odpadami komunalnymi. Jedną z ostatnich zmian było wprowadzenie możliwości udzielania zamówień in house na odbiór odpadów komunalnych co rozszerzyło katalog instrumentów prawnych pozostających w dyspozycji gmin o nowe narzędzie – możliwość realizacji zadań własnych gminy za pomocą kontrolowanego przez siebie podmiotu.
W zakresie spoczywającego na gminie obowiązku osiągnięcia określonych poziomów recyklingu i przygotowania do ponownego użycia frakcji odpadów komunalnych pragnę zauważyć, że ustawą z dnia 28 listopada 2014 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r., poz. 87) dodano delegację dla ministra właściwego do spraw środowiska do wydania rozporządzenia w sprawie szczegółowego sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów oraz kiedy wymóg selektywnego zbierania uznaje się za spełniony. Aktualnie zakończyły się konsultacje społeczne, opiniowanie i uzgodnienia projektu rozporządzenia. Prowadzenie prac nad przedmiotowym rozporządzeniem wynika m.in. z konieczności wsparcia gmin w osiągnięciu wymaganych poziomów recyklingu. Ponadto, przyjęcie rozporządzenia stanowi realizację warunku ex-ante, którego spełnienie odblokuje środki z funduszy europejskich na inwestycje w zakresie gospodarki odpadami w nowej perspektywie finansowej UE na lata 2014–2020.
W kwestii nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach prowadzona jest aktualnie analiza ustawy mająca na celu określenie zakresu ewentualnych zmian. Natomiast w kwestii rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 stycznia 2013 r. w sprawie szczegółowych wymagań odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości (Dz. U. poz. 122) uprzejmie informuję, że do resortu środowiska nie docierały sygnały o konieczności wprowadzenia zmian.
Odnosząc się do możliwości wprowadzenia zmian dotyczących odpadów surowcowych uprzejmie informuję, że obecnie obowiązujące przepisy ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (Dz. U. z 2013 r. poz. 888, z późn. zm.), która weszła w życie z początkiem 2014 r., nie przewidują obowiązkowego stosowania kaucji na opakowania po napojach. Prowadzone są jednak analizy dotyczące możliwości wprowadzenia w Polsce obowiązkowego systemu kaucyjnego
na niektóre opakowania.
Brak obowiązkowego systemu kaucyjnego na opakowania nie oznacza, że przedsiębiorcy nie mogą dobrowolnie stosować tego typu instrumentów wspomagających pozyskiwanie opakowań i odpadów opakowaniowych. I tak się też dzieje w przypadku niektórych napojów, gdzie producenci ustalają i pobierają kaucję od jednostek handlowych za opakowania, która poprzez te jednostki pobierana jest od ostatecznego nabywcy tych produktów. Zasady pobierania kaucji ustalają więc między sobą wprowadzający produkty w opakowaniach oraz sprzedawcy tych produktów. W takim przypadku kaucja jest elementem umowy cywilnoprawnej pomiędzy sprzedawcą a klientem. Należy stwierdzić, że w obrocie handlowym występują kaucjonowane opakowania wielokrotnego użytku (przeważnie oznakowane przez producenta informacją na etykiecie np.: „butelka zwrotna” lub „opakowanie zwrotne”) oraz opakowania sprzedawane bez kaucji – wówczas z informacją na etykiecie np.: „butelka bez kaucji” bądź „butelka bezzwrotna”. Konsument chcąc zwrotu kaucji przy zwrocie opakowania do sklepu zazwyczaj powinien okazać również paragon stwierdzający zawarcie umowy sprzedaży, w tym fakt pobrania kaucji i jej wysokość.
Ponadto, zgodnie z art. 26 ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi przedsiębiorcy wprowadzający produkty w opakowaniach mogą zawierać porozumienia z Ministrem Środowiska w zakresie utworzenia i utrzymania systemu zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów opakowaniowych, w którym może zostać zastosowany mechanizm kaucji. Porozumienia takie mogą być zawierane również w przypadku produktów w opakowaniach jednostkowych jednorazowego użytku w zakresie utworzenia i utrzymania systemu zbierania tego typu odpadów (np. butelek PET). Jednak żaden z przedsiębiorców wprowadzających produkty w opakowaniach do dnia dzisiejszego nie zdecydował się na zawarcie takiego porozumienia z Ministrem Środowiska.
Z poważaniem
Sławomir Mazurek
Podsekretarz Stanu
Ministerstwo Środowisk