W dniu 21 października Poseł Małgorzata Zwiercan wystosowała interpelację do Ministra Zdrowia Pana Konstantego Radziwiłła w sprawie kwestionowania przez NFZ należności za świadczenia opieki zdrowotnej udzielanych członkom rodzin osób uzależnionych.
Szanowny Panie Ministrze!
Wykonując zadania, związane z przewodniczeniem Parlamentarnemu Zespołowi ds. Rozwiązywania Problemów Uzależnień, uzyskałam niepokojące informacje, dotyczące kwestionowania przez Wojewódzkie Oddziały Narodowego Funduszu Zdrowia części świadczeń udzielanych w placówkach leczenia uzależnień i współuzależnienia.
Dobra praktyka organizacji przyjęć pacjentów w przedmiotowych placówkach, mająca swoje podstawy w poszanowaniu praw pacjenta oraz zasadach etyki polega na ujawnianiu istoty problemów pacjenta zgłaszającego się do placówki dopiero w czasie wstępnej rozmowy z terapeutą – w gabinecie. Wówczas odbywa się wizyta diagnostyczna, podczas której specjalista psychoterapii uzależnień, lub psycholog dokonuje wstępnego rozpoznania (dotyczącego uzależnienia, bądź innych zaburzeń wynikających ze specyfiki problemów członków rodzin osób uzależnionych). Następnie pacjent jest umawiany do lekarza psychiatry, gdzie uzyskuje rozpoznanie i skierowanie na podjęcie terapii. Należność za tę pierwszą wizytę, wykazywaną kodem Z03.2, zgodnie z ICD-10 jest jednak kwestionowana przez NFZ. Uzasadnieniem jest niespełnianie kryteriów określonych w art. 57 ust. 2 pkt 11 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008 roku, Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.). Wskazany przepis uprawnia do korzystania ze świadczeń ambulatoryjnych, udzielanych bez wymaganego skierowania, wyłącznie osoby uzależnione od alkoholu, środków odurzających i substancji psychotropowych – w zakresie lecznictwa odwykowego.
Obecne brzmienie zapisu w ustawie powoduje, że zgłaszający się do placówki pacjenci są różnicowani na uzależnionych od alkoholu i środków psychoaktywnych (przyjmowani bez skierowania) i uzależnionych behawioralnie, hazardzistów i członków rodzin tzw. współuzależnionych (od których wymagane są skierowania). Powyżej określona sytuacja nakłada na pracowników rejestracji placówek lecznictwa odwykowego obowiązek „odpytywania pacjenta,” z jakiego typu uzależnieniem lub problemem się zgłosił, co jest nie etyczne i niezgodne z prawami pacjenta i człowieka.
Przedstawiony problem powoduje, że wszyscy pacjenci trafiający do placówek powinni zaczynać leczenie od pierwszej wizyty u psychiatry. W placówkach leczenia uzależnień nie ma obowiązku zatrudniania lekarza psychiatry w pełnym wymiarze czasu otwarcia placówki. Odsyłanie wszystkich do psychiatry tworzy sztucznie kolejkę oczekujących, wydłuża czas rozpoczęcia terapii, istotnie osłabia motywację pacjenta do leczenia (co w przypadku uzależnień jest bardzo ważne). W placówkach do lekarza przyjmowani są w pierwszej kolejności pacjenci w stanie „nagłym lub pilnym”. Ponadto postawa Oddziałów NFZ nie ma uzasadnienia w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień (Dz. U. 1386, z późn, zm.), z których wynika, że do udzielenia porad lub wizyt diagnostycznych poza lekarzem upoważnieni są psycholodzy i specjaliści psychoterapii uzależnień.
W związku z powyższym, zwracam się do Pana Ministra z następującymi pytaniami:
- Czy Ministerstwo Zdrowia podejmowało, bądź planuje podjęcie działań służących zatrzymaniu dalszego kwestionowania przez NFZ należności za przedmiotowe porady diagnostyczne, zrealizowane przed uzyskaniem przez pacjentów skierowania od lekarza?
- Czy Ministerstwo Zdrowia rozpatrywało możliwość wprowadzenia przepisów umożliwiających placówkom leczenia uzależnień i współuzależnienia, udzielanie porad diagnostycznych niezależnie od posiadania przez pacjenta skierowania od lekarza?
- Czy Ministerstwo Zdrowia prowadzi prace legislacyjne służące ujednoliceniu zasad dostępu do terapii osobom uzależnionym – bez względu na rodzaj uzależnienia?
Z poważaniem
Poseł Małgorzata Zwiercan
W dniu 9 grudnia 2016 roku Poseł Małgorzata Zwiercan otrzymała odpowiedź na swoją interpelację w sprawie kwestionowania przez Narodowy Fundusz Zdrowia należności za świadczenia opieki zdrowotnej udzielanych członkom rodzin osób uzależnionych, zwracam się z uprzejmą prośbą o przyjęcie poniższych informacji.
Należy zauważyć, że zgodnie z art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 1793, ze zm.), ambulatoryjne świadczenia specjalistyczne finansowane ze środków publicznych są udzielane na podstawie skierowania lekarza ubezpieczenia zdrowotnego. Jednocześnie, art. 57 ust. 2 ww. ustawy w pkt 1-13 wprowadza liczne wyjątki od obowiązku posiadania skierowania lekarza ubezpieczenia zdrowotnego na ambulatoryjne świadczenia specjalistyczne, wskazując m. in., że skierowanie nie jest wymagane do świadczeń udzielnych przez psychiatrę (art. 57 ust. 2 pkt 7) oraz dla osób uzależnionych od alkoholu, środków odurzających i substancji psychotropowych – w zakresie lecznictwa odwykowego (art. 57 ust. 2 pkt 11). Skierowanie do omawianych wyżej świadczeń nie jest wymagane i Narodowy Fundusz Zdrowia nie prowadzi weryfikacji w tym zakresie.
W związku z powyższym, w świetle obowiązujących przepisów prawa, członkowie rodzin i osoby pozostające w bliskich relacjach z osobami uzależnionymi, patologiczni hazardziści lub osoby z rozpoznaniem innych zaburzeń nawyków i popędów, którym przysługują gwarantowane świadczenia w placówkach leczenia uzależnień, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień (Dz. U. poz. 1386 i 1610), chcąc skorzystać ze świadczeń w poradni leczenia uzależnień, z wyjątkiem wizyty u psychiatry, powinni posiadać skierowanie lekarza ubezpieczenia zdrowotnego. Zgodnie z ogólnymi zasadami dotyczącymi skierowań do ambulatoryjnych świadczeń specjalistycznych określonymi w przywoływanym art. 57 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, skierowanie dla tych osób w lecznictwie odwykowym nie jest wymagane wyłącznie do psychiatry. Uwzględniając powyższe, Narodowy Fundusz Zdrowia weryfikuje, czy ww. osobom świadczeń udzieliła osoba uprawniona do udzielania świadczeń bez skierowania.
Uprzejmie informuję, że omawiane skierowanie, analogicznie jak w przypadku skierowań do innych ambulatoryjnych świadczeń specjalistycznych, wymagane jest jednokrotnie. Jednakże, w sytuacji kontynuacji leczenia, należy w sprawozdawczości przekazywanej do Narodowego Funduszu Zdrowia, wskazywać odpowiedni kod trybu przyjęcia osoby, której udzielono świadczenia zdrowotnego, określony zgodnie z załącznikiem nr 4 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 czerwca 2008 r. w sprawie zakresu niezbędnych informacji gromadzonych przez świadczeniodawców, szczegółowego sposobu rejestrowania tych informacji oraz ich przekazywania podmiotom zobowiązanym do finansowania świadczeń ze środków publicznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 192, z późn. zm.).
Odpowiadając na pytania zawarte w interpelacji, dotyczące planowanych prac związanych z kwestionowaniem przez Narodowy Fundusz Zdrowia skierowania, wprowadzenia przepisów mających na celu umożliwienia udzielenia porad diagnostycznych niezależnie od posiadania przez pacjenta skierowania oraz ujednolicenia zasad dostępu do terapii osobom uzależnionych, niezależnie od rodzaju uzależnienia, uprzejmie informuję, że planowane jest wprowadzenie zmian mających na celu zniesienie ograniczenia dostępności do korzystania z lecznictwa uzależnień wszystkim grupom pacjentów cierpiącym na zaburzenia obarczone negatywną oceną społeczną, którym przysługują gwarantowane świadczenia w placówkach leczenia uzależnień, jak np. członkowie rodzin oraz osoby pozostające w bliskich relacjach z osobami uzależnionymi, patologiczni hazardziści lub osoby cierpiące na zaburzenia nawyków i popędów.
Mając na uwadze, że wszystkie ww. zaburzenia obarczone są negatywną oceną społeczną, wstydem oraz trudnościami ze znalezieniem profesjonalnej pomocy we wczesnych stadiach rozwoju zaburzeń, konieczne jest dokonanie zmiany w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych poprzez zniesienie ograniczenia dostępności do korzystania z lecznictwa uzależnień, a zatem zniesienie obowiązku posiadania skierowania.
Uprzejmie informuję, że zostały podjęte wstępne prace mające na celu opracowanie przepisu, który obejmie wszystkie grupy pacjentów, którym przysługują świadczenia w zakresie leczenia uzależnień. Proponowane zmiany zostaną uwzględnione w planowanych pracach legislacyjnych nad ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Niniejszym pozostaję w przekonaniu, iż przedmiotowe wyjaśnienia w nawiązaniu do pytań zawartych w interpelacji Pani Poseł Małgorzaty Zwiercan zostaną przyjęte.
Z wyrazami szacunku,
Z upoważnienia
MINISTRA ZDROWIA
SEKRETARZ STANU
Jarosław Pinkas