W dniu 31 października Poseł Małgorzata Zwiercan wystosowała interpelację do Ministra Sprawiedliwości Pana Zbigniewa Ziobro w sprawie orzekania przez sąd nawiązki na cele zapobiegania i zwalczania narkomanii.
Szanowny Panie Ministrze!
Zgodnie z art. 70 ust. 4 Ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii, w razie skazania za przestępstwo określone w art. 53-63 przedmiotowej ustawy, sąd może orzec na cele zapobiegania i zwalczania narkomanii nawiązkę w wysokości do 50 000 zł.
Nawiązki orzekane na podstawie tego szczególnego przepisu powinny być przeznaczane na rzecz konkretnych organizacji, a nie na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Nie istnieje jednak rejestr podmiotów, realizujących wskazane cele, który mógłby być wykorzystywany przez sądy. Przedstawiona sytuacja skutkuje przypadkowym przyznawaniem środków pochodzących z nawiązki.
Mając na uwadze efektywne wykorzystywanie przedmiotowych środków zwracam się do Pana Ministra z następującymi pytaniami:
- Czy Ministerstwo Sprawiedliwości planuje podjęcie działań służących utworzeniu rejestru podmiotów, których celem statutowym jest zapobieganie i zwalczenie narkomanii i określenie kryteriów zaistnienia możliwości dokonania wpisu do przedmiotowego rejestru?
2. Czy Ministerstwo Sprawiedliwości dopuszcza możliwość orzekania nawiązki na rzecz zarejestrowanych podmiotów leczniczych, które w profesjonalny sposób realizują cele zapobiegania i zwalczania narkomanii?
Z poważaniem
Poseł Małgorzata Zwiercan
W dniu 7 grudnia 2016 roku Poseł Małgorzata Zwiercan otrzymała odpowiedź na interpelację w sprawie orzekania przez sąd nawiązki na cele zapobiegania i zwalczania narkomanii.
W świetle przepisów ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553 z późn. zm. ) – nawiązka może być orzeczona przez sąd na rzecz Skarbu Państwa, osoby pokrzywdzonej przestępstwem, na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej oraz na rzecz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, o którym mowa w art. 400 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska ( z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z późn. zm.) w razie skazania sprawcy za przestępstwo przeciwko środowisku.
Sąd może również orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego w razie skazania sprawcy za dopuszczenie się przestępstwa zniesławienia, określonego w § 1 lub 2 przepisu art. 212 Kodeksu karnego.
Orzeczenie nawiązki o charakterze obligatoryjnym następuje w razie skazania sprawcy za przestępstwo określone w przepisach art. 173, art. 174, art. 177 lub w art. 355 Kodeksu karnego, jeżeli sprawca był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia. W takich okolicznościach, sąd orzeka nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, a w razie jego śmierci w wyniku popełnionego przez skazanego przestępstwa nawiązkę na rzecz osoby najbliższej, której sytuacja życiowa wskutek śmierci pokrzywdzonego uległa znacznemu pogorszeniu. W razie gdy ustalono więcej niż jedną taką osobę, nawiązki orzeka się na rzecz każdej z nich. Jeśli ustalenie takiej osoby nie jest możliwe, sąd orzeka nawiązkę na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.
Nawiązka może mieć zatem również charakter kompensacyjny.
Podstawę prawną utworzenia Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej stanowi przepis art. 43 § 1 ustawy z dnia Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. z 1997 r. Nr 90, poz. 557 z późn. zm.). Fundusz ten jest państwowym funduszem celowym, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości.
Środki Funduszu są przeznaczane na:
1) pomoc osobom pokrzywdzonym przestępstwem oraz osobom im najbliższym, zwłaszcza pomoc medyczną, psychologiczną, rehabilitacyjną, prawną oraz materialną, udzielaną przez jednostki niezaliczane do sektora finansów publicznych i niedziałające w celu osiągnięcia zysku, w tym stowarzyszenia, fundacje, organizacje i instytucje,
2) pomoc postpenitencjarną osobom pozbawionym wolności, zwalnianym z zakładów karnych i aresztów śledczych oraz członkom ich rodzin, udzielaną przez zawodowych kuratorów sądowych oraz Służbę Więzienną,
2a) pomoc prawną i psychologiczną świadkom i osobom im najbliższym,
3) pomoc postpenitencjarną osobom, o których mowa w pkt 2, udzielaną przez podmioty wymienione w art. 38 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego,
4) działalność podejmowaną lub powierzoną przez dysponenta Funduszu, mającą na celu wsparcie i rozwój systemu pomocy osobom pokrzywdzonym przestępstwem oraz pomocy postpenitencjarnej, w szczególności na:
- a) promowanie i wspieranie inicjatyw i przedsięwzięć służących poprawie sytuacji osób pokrzywdzonych przestępstwem oraz skutecznej readaptacji skazanych,
- b) podejmowanie przedsięwzięć o charakterze edukacyjnym i informacyjnym,
- c) pokrywanie kosztów związanych z organizowaniem i prowadzeniem szkoleń,
- d) podejmowanie, organizowanie i zlecanie badań naukowych dotyczących sytuacji oraz potrzeb osób pokrzywdzonych przestępstwem oraz osób skazanych.
W świetle przywołanych powyżej przepisów prawa ustawy Kodeks karny oraz Kodeks karny wykonawczy należy zauważyć, że nie wskazują one na możliwość zasądzenia nawiązki na ściśle określony cel jakim jest zapobieganie i zwalczanie narkomanii, a wykorzystanie środków gromadzonych w ramach Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej jest bardzo rygorystycznie ustawowo regulowane, zarówno w zakresie podmiotowym jak i przedmiotowym.
Jedyną podstawę w przepisach prawa, do zasądzenia nawiązki na ściśle określony cel jakim jest zapobieganie i zwalczanie narkomanii stanowi wspomniany przez Panią Poseł przepis art. 70 ust. 4 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. z 2016 r. poz. 224 t.j. z późn. zm.).
W świetle wspomnianego przepisu prawa, w razie skazania sprawcy za przestępstwo określone w art. 53–63 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, sąd może orzec na cele zapobiegania i zwalczania narkomanii nawiązkę w wysokości do 50 000 zł. Przywołanego przepisu nie stosuje się do sprawcy przestępstwa określonego w art. 62 ust. 1, jeżeli jest on osobą uzależnioną.
Warto w tym miejscu zaznaczyć, że orzeczenie nawiązki ma zatem charakter fakultatywny, a na ogólną liczbę 16 587 wyroków skazujących, wydanych w 2015 r., przez sądy rejonowe na mocy ustawy o przeciwdziałania narkomanii, aż 10 823 skazania dotyczyły przepisu art. 62 wspomnianej ustawy, co znacząco wpływa na ograniczenie liczby orzeczonych nawiązek.
We wspomnianych sprawach, osądzonych przez sądy rejonowe występowały 382 osoby pokrzywdzone.
Przyjmując za podstawę orzeczenia nawiązki powyżej wskazany przepis prawa (art. 70 ust. 4 ustawy o przeciwdziałania narkomanii), sąd wydaje się zatem, nie ma warunków prawnych do określenia przekazania przedmiotowego świadczenia na rzecz funduszu celowego jakim Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, gdyż fundusz ten nie wykonuje zadań na rzecz zapobiegania i zwalczania narkomanii.
Realizując słuszną intencję ustawodawcy, w zakresie wskazania podmiotu, który takie cele realizuje i na rzecz którego nawiązka ma zostać przekazana, sądy posiłkują się bazą danych prowadzoną w wersji elektronicznej przez Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii, gdzie zarejestrowanych jest aktualnie 551 podmiotów. Sądy wskazując podmioty, na rzecz których nawiązka ma zostać orzeczona, korzystają również z papierowej wersji informatorów opracowanych, regularnie aktualizowanych i dystrybuowanych przez Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii.
Z wagi na powyższe okoliczności, Ministerstwo Sprawiedliwości nie dostrzega aktualnie potrzeby podjęcia prac mających na celu utworzenie rejestru podmiotów działających na rzecz zapobiegania i zwalczania narkomanii, albowiem rejestr taki jest już prowadzony przez jednostkę organizacyjną podległą ministrowi właściwemu do spraw zdrowia.
Z poważaniem,
Patryk Jaki
Sekretarz Stanu
w Ministerstwie Sprawiedliwości