W dniu 26 listopada Poseł Małgorzata Zwiercan wystosowała interpelację do Ministra Spraw Zagranicznych Pana Witolda Waszczykowskiego w sprawie apelu Związku Polaków na Białorusi dotyczącego szkalowania pamięci żołnierzy Armii Krajowej.
Szanowny Panie Ministrze!
Kilka dni temu władze Związku Polaków na Białorusi skierowały do Pana Ministra list z apelem o obronę honoru żołnierzy Armii Krajowej. Członkowie Związku, m.in. prezes Mieczysław Jaśkiewicz i przewodnicząca Rady Naczelnej Andżelika Borys oraz prezes Stowarzyszenia Żołnierzy Armii Krajowej na Białorusi Weronika Sebastianowicz zwracają w nim uwagę, że w podręczniku „Historia Białorusi 1917-1945” jego autorzy oskarżają żołnierzy AK o mordy na obywatelach Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Autorzy podręcznika twierdzą, że ofiarami żołnierzy AK mieli być przede wszystkim „cywile, rodziny partyzantów oraz przedstawiciele białoruskiej inteligencji”. Negatywny obraz Polaków pokazuje również film „Ślady na wodzie”, którego premiera zaplanowana jest na stulecie białoruskiej milicji w marcu 2017 roku.
To niedopuszczalne, by w kraju sąsiadującym z Polską, oficjalnie zatwierdzony podręcznik szkolny zawierał oszczerstwa pod adresem polskiego podziemia niepodległościowego i oczerniał legendarnych dowódców AK. Dobrosąsiedzkie stosunki wymagają wzajemnego szacunki i dbałości o prawdę. Nieprawdziwe informacje, przekazywane w podręcznikach mogą wywoływać w młodym pokoleniu Białorusinów wrogie nastawienie wobec Polski, co w przyszłości może powodować napięcia i utrudniać a nawet uniemożliwiać utrzymywanie dobrych stosunków między Polską i Białorusią.
W związku z powyższych proszę o odpowiedź na następujące pytanie:
1. Czy Ministerstwo Spraw Zagranicznych planuje oficjalne wystąpienie do władz białoruskich w celu zapewnienia ochrony wizerunku żołnierzy Armii Krajowej na Białorusi?
2. Jakie kroki zamierza podjąć Ministerstwo Spraw Zagranicznych aby prawda o działaniach Armii Krajowej na terenach obecnej Białorusi docierała do społeczeństwa Białorusi, a przede wszystkim do młodzieży i uczniów białoruskich szkół?
Z poważaniem
Poseł Małgorzata Zwiercan
W dniu 22 grudnia 2016 roku Poseł Małgorzata Zwiercan otrzymała odpowiedź od Ministra Spraw Zagranicznych w sprawie apelu Związku Polaków na Białorusi dotyczącego szkalowania pamięci żołnierzy Armii Krajowej.
Ministerstwo Spraw Zagranicznych oraz podległe mu placówki na Białorusi śledzą z największą uwagą – i gdy jest to konieczne – reagują na wszelkie przejawy pojawiających się negatywnych stereotypów na temat Armii Krajowej oraz jej działań podczas II wojny światowej na terenach obecnej Białorusi. W tym celu m.in. zlecono w ostatnim czasie Ambasadzie RP w Mińsku dokonanie szczegółowej kwerendy białoruskich podręczników pod kątem identyfikacji treści stanowiących nieprawdziwą prezentację faktów historycznych. Ambasada RP w Mińsku nawiąże również kontakt z właściwymi instytucjami po stronie białoruskiej w celu ustalenia, czy doniesienia medialne o silnie antypolskim charakterze filmu „Ślady na wodzie” znajdują potwierdzenie w rzeczywistości. Nasza Ambasada będzie się domagać od stosownych instytucji białoruskich zachowania obiektywności i rzetelności w przedstawianiu faktów historycznych dotyczących działalności Armii Krajowej podczas drugiej wojny światowej na terenach dzisiejszej Białorusi.
Kwestia dialogu historycznego jest stale na agendzie naszych rozmów ze stroną białoruską i będzie nadal stanowić bardzo ważny element procesu normalizacji stosunków dwustronnych. W celu ułatwienia tego dialogu w 2017 r. wznowi swoją działalność polsko-białoruska grupa historyków. Strona polska zamierza aktywnie wykorzystywać to gremium dla przedstawiania obiektywnej prawdy historycznej o najnowszych dziejach relacji polsko-białoruskich, dementując narosłe w okresie sowieckim mity i fałszerstwa.
Informuję także, że w dniu 5 grudnia 2016 r. białoruska Rada Republiki (Wyższa Izba Parlamentu) ratyfikowała w obecności delegacji Senatu RP (na czele z Marszałkiem Stanisławem Karczewskim) porozumienie o współpracy w dziedzinie edukacji pomiędzy Polską a Białorusią. Porozumienie to przewiduje m.in. współpracę resortów edukacji i szkolnictwa obu krajów oraz powołanie wspólnej polsko-białoruskiej komisji podręcznikowej, co w naszej ocenie przyczyni się do rozpoczęcia modyfikacji narracji historycznej w białoruskich szkołach. Należy również podkreślić, że Ambasada RP w Mińsku we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej prowadzi analizę obrazu stosunków polsko-białoruskich i Polski w białoruskich podręcznikach historii wykorzystywanych w systemie edukacyjnym (XX wiek).
MSZ stara się wykorzystywać trwający w stosunkach dwustronnych okres normalizacji, również w sferze polityki historycznej. Dużym sukcesem można nazwać dwie wystawy zorganizowane przez Ambasadę RP w Mińsku: „Białorusini w wojsku polskim 1939-1945” oraz „II Korpus Polski gen. Władysława Andersa” otwarte w najbardziej prestiżowych muzeach stolicy Białorusi. Warto wspomnieć, że wystawa poświęcona II Korpusowi została otwarta przez Minister Annę Marię Anders 1 września br. Zarówno Ambasada RP w Mińsku jak i Konsulat Generalny w Grodnie dbają o zachowanie i upowszechnianie pamięci o żołnierzach AK poległych w latach 1943-1944 na Grodzieńszczyźnie, na terenach dawnego województwa nowogródzkiego i wileńskiego. W coroczne objazdy miejsc pamięci narodowej w rocznicę operacji „Ostra Brama”, organizowanych przez Związek Polaków na Białorusi są zaangażowani przedstawiciele Konsulatu i Ambasady RP.
W tak trudnej sferze jak II wojna światowa możliwe jest tylko stopniowe i przemyślane działanie, temat Armii Krajowej wciąż pozostaje kwestią bardzo trudną a upowszechnianie wiedzy na ten temat jest możliwe tylko w bardzo ograniczonym zakresie. Postępująca normalizacja w relacjach Białorusi z Zachodem, w tym z Polską, jest procesem powolnym. Tematy dotyczące historii są traktowane jako jedne z najbardziej wrażliwych i pomimo zauważalnego kursu władz na odchodzenie od ściśle sowieckiej wizji historii skala zaniechań jest ogromna. Niemniej MSZ nie dopuszcza do relatywizacji prawdy historycznej. Eliminacja negatywnych stereotypów dot. Polski i Polaków, w tym kontekście szkalowania Armii Krajowej oraz ciągle pojawiające się przypadki nieświadomego bądź celowego fałszowania historii Polski powodują konieczność stanowczego prostowania kłamstw, zarówno poprzez natychmiastowe reagowanie, jak też aktywną działalność służącą edukowaniu w tym zakresie.
Zgodnie z jednym z najistotniejszych priorytetów MSZ w zakresie dyplomacji publicznej w 2017 roku – promowaniem polskiej myśli politycznej i historycznej – takie działania będą podejmowane w przyszłości. Już na początku 2017 r. na białoruskie placówki trafi kilkanaście tytułów publikacji historycznych (kilkaset egzemplarzy), które następnie w miarę możliwości zostaną rozdystrybuowane do instytucji i ośrodków naukowych zajmujących się omawianą tematyką.
Wśród działań MSZ mających na celu dbanie o dobre imię Polski i Polaków w kontekście białoruskim znajdą się m.in.: włączanie środowisk Polaków z Białorusi w działania z zakresu dyplomacji publicznej w celu wzmocnienia pozycji Polski za granicą i przeciwdziałaniu negatywnym stereotypom dot. Polaków zwłaszcza w czasie II wojny światowej, czy też wspieranie polskich kandydatów na stanowiska w instytucjach i organizacjach międzynarodowych związanych z ww. regionem.
Z poważaniem,
Jan Dziedziczak
Sekretarz Stanu