W dniu 8 grudnia 2016 roku Poseł Małgorzata Zwiercan wystosowała interpelację do Ministra Zdrowia Pana Konstantego Radziwiłła w sprawie obsady pielęgniarskiej na oddziałach szpitalnych.
Szanowny Panie Ministrze!
Problem obsady pielęgniarskiej w Polsce jest jedną z bolączek polskiej służby zdrowia. Nieustannie słyszymy w mediach oraz mamy takie własne doświadczenia, że obsada pielęgniarska na oddziałach szpitalnych w Polsce jest niewystarczająca. Przyczyny takiego stanu rzeczy są oczywiście złożone, ale niewątpliwie składają się na nie: brak motywacji do pracy w służbie zdrowia związanej z niskim wynagrodzeniem i dużą odpowiedzialnością za pacjentów, ale także zbyt wiele pracy scedowanej na jedną pielęgniarkę, pod której opieką pozostaje zawyżona liczba pacjentów.
Trwanie takiego stanu może doprowadzić do sytuacji, że za jakiś czas w Polsce będziemy borykać się z prawdziwym niedoborem kadry pielęgniarskiej tak nieodzownej m.in. podczas pobytu pacjenta w szpitalu.
W związku z powyższym proszę o odpowiedzi na następujące pytania:
- Czy Ministerstwo Zdrowia planuje określenie dokładnych wytycznych (np. w drodze rozporządzenia) dokładnej liczby obsady pielęgniarskiej przypadającej na jednego pacjenta na poszczególnych oddziałach? A także czy ministerstwo i w jaki sposób kontroluje wypełnianie istniejących rozporządzeń w tym zakresie?
Z poważaniem
Poseł Małgorzata Zwiercan
W dniu 17 stycznia 2017 roku Poseł Małgorzata Zwiercan otrzymała odpowiedź na swoją interpelację w sprawie obsady pielęgniarskiej na oddziałach szpitalnych.
W odniesieniu do pierwszej części pytania, czy Ministerstwo Zdrowia planuje określenie dokładnych wytycznych (np. w drodze rozporządzenia) dokładnej liczby obsady pielęgniarskiej przypadającej na jednego pacjenta na poszczególnych oddziałach, uprzejmie informuję, że środowisko zawodowe pielęgniarek i położnych wnosiło do Ministra Zdrowia postulat dotyczący ujęcia pielęgniarek i położnych w poszczególnych rozporządzeniach dotyczących świadczeń gwarantowanych oraz ustalenia minimalnej normy zatrudnienia pielęgniarek i położnych w poszczególnych rozporządzeniach „koszykowych” na wzór przyjęty w aktualnie obwiązującym rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 22 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 694, z późn. zm.), w części dotyczącej anestezjologii i intensywnej terapii lub neonatologii.
Odpowiedzią Ministra Zdrowia było podjęcie prac w ramach Zespołu roboczego do prac nad projektem rozporządzenia dotyczącego świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego, w ramach którego zaproponowano dookreślenie minimalnych wymogów dotyczących liczby i kwalifikacji pielęgniarek, poprzez wskazanie liczby równoważników etatów dla pielęgniarek i położnych oraz pielęgniarek i położnych z określonymi kwalifikacjami w poszczególnych profilach lub rodzajach komórek organizacyjnych.
Przedmiotowy projekt rozporządzenia był też przedmiotem konsultacji publicznych w 2015 r. Ponadto, informuję, że zostały także wypracowane propozycje zmian do projektów rozporządzeń Ministra Zdrowia zmieniających rozporządzenia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu:
- rehabilitacji leczniczej;
- świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej;
- opieki paliatywnej i hospicyjnej;
- opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień
– w ramach których zaproponowano dookreślenie minimalnych wymogów dotyczących liczby i kwalifikacji pielęgniarek, poprzez wskazanie liczby równoważników etatów dla pielęgniarek
z określonymi kwalifikacjami w poszczególnych profilach lub rodzajach komórek organizacyjnych.
Informuję, że aktualnie w Ministerstwie Zdrowia trwają prace analityczne i koncepcyjne, nad przygotowaniem rozwiązań w zakresie ustalenia minimalnej normy zatrudnienia pielęgniarek i położnych w poszczególnych rozporządzeniach „koszykowych”. W związku z powyższym, do czasu wypracowania szczegółowych rozwiązań nie jest możliwe ich przedstawienie. Ponadto informuję, że zgodnie z procedurą legislacyjną prowadzoną w Ministerstwie Zdrowia, wypracowane propozycje zmian do poszczególnych rozporządzeń „koszykowych” będą podlegały konsultacjom publicznym.
W odniesieniu do drugiej części pytania, czy Ministerstwo Zdrowia i w jaki sposób kontroluje wypełnianie istniejących rozporządzeń w tym zakresie, informuję, że przepisy ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2016 r. poz. 1638), zobowiązują kierownika podmiotu leczniczego niebędącego przedsiębiorcą do ustalania i stosowania minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek. Ponadto, przepisy powyższej ustawy gwarantują przedstawicielom organów samorządu pielęgniarek oraz związkom zawodowym pielęgniarek i położnych działających na terenie podmiotu, udział (możliwość opiniowania) w procedurze ustalania tych norm.
Każdy świadczeniodawca udzielający świadczeń gwarantowanych w trybie hospitalizacji i hospitalizacji planowej jest obowiązany do zapewnienia całodobowej opieki lekarskiej i pielęgniarskiej lub położnych we wszystkie dni tygodnia, zgodnie z § 5 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego. Przy czym należy podkreślić, iż w przypadku pielęgniarek i położnych, zapewnienie opieki pielęgniarskiej lub położnych, w zakresie nieuregulowanym w przedmiotowym rozporządzeniu, następować będzie z uwzględnieniem minimalnej liczby pielęgniarek lub położnych, ustalonej na podstawie przepisów ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej tj. rozporządzenia Ministra zdrowia z dnia 28 grudnia 2012 r. w sprawie sposobu ustalania minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami (Dz. U. z 2012 r. poz. 1545). Należy jednocześnie zaznaczyć, iż powyższe rozporządzenie nie zawiera przepisów regulujących zatrudnienie czy też organizację pracy, a jedynie wskazuje sposób ustalenia minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami.
Normy ustala podmiot i ma możliwość ustalić je tak, aby były adekwatne do potrzeb np. 2 pielęgniarki na jednej zmianie, z wykorzystaniem sposobu wskazanego w rozporządzeniu. Kierownik podmiotu leczniczego oraz kadra pielęgniarska (pielęgniarki naczelne, przełożone pielęgniarek, pielęgniarki oddziałowe), znają specyfikę danego podmiotu, stany kliniczne pacjentów, czas trwania hospitalizacji, specyfikę udzielanych świadczeń zdrowotnych, organizację pracy jednostek wspomagających proces ich udzielania, tak więc, wykorzystując wiedzę w tym zakresie, wszystkie inne kryteria oraz sposób ustalania norm, mogą obliczyć liczbę pielęgniarek/ położnych konieczną do opieki nad chorymi.
Informuję, że w 2014 roku w celu oceny wykonania przez podmioty lecznicze przepisów rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 28 grudnia 2012 r. w sprawie sposobu ustalenia minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych, Ministerstwo Zdrowia skierowało do 1 170 podmiotów leczniczych ankietę, składająca się z dwóch części.
Pierwsza część ankiety dotyczyła informacji o wykonaniu przez kierowników podmiotów leczniczych przepisu art. 50 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, czyli opinii w sprawie ustalenia norm wydanej przez przedstawicieli organów samorządu pielęgniarek i położnych oraz związków zawodowych pielęgniarek i położnych działających na terenie podmiotu. Druga część zawierała zestaw pytań, które dotyczyły między innymi informacji o liczbie pielęgniarek zatrudnionych w danym podmiocie leczniczym, liczbie etatów pielęgniarek/położnych, określenia czasów świadczeń pielęgniarskich bezpośrednich i pośrednich oraz czasów dyspozycyjnych dla pielęgniarek zatrudnionych w poszczególnych jednostkach organizacyjnych (oddziałach) danego podmiotu leczniczego.
W podsumowaniu zgromadzonych informacji stwierdzono m.in., że:
- W 486 podmiotach, (co stanowi 77,51% podmiotów, które odpowiedziały na ankietę) ustalone zostały normy według sposobu wskazanego w rozporządzeniu. W 58 podmiotach, (co stanowi 9,25% podmiotów, które odpowiedziały na ankietę) ustalono normy nie wykorzystując sposobu wskazanego w rozporządzeniu, natomiast 83 podmioty (co stanowi 13,24% podmiotów, które odpowiedziały na ankietę) nie ustaliły dotychczas norm zatrudnienia.
- W przypadku 430 podmiotów, ustalone normy nie zostały zaopiniowane przez przedstawicieli samorządu zawodowego i w przypadku 384 podmiotów, norm nie zaopiniowali przedstawiciele związków zawodowych.
W maju 2015 r. Minister Zdrowia na mocy art. 50 ust. 3 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej uruchomił procedurę kontroli sposobu ustalania przez podmioty lecznicze niebędące przedsiębiorcami minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych. W tej sprawie zwrócił się do Wojewodów o wskazanie podmiotów leczniczych oraz wytypowanie konsultantów wojewódzkich w dziedzinach pielęgniarstwa do przeprowadzenia czynności kontrolnych, którzy po otrzymaniu stosownych upoważnień Ministra Zdrowia dokonali sprawdzenia realizacji przez podmioty lecznicze przepisów rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 28 grudnia 2012 r. w sprawie sposobu ustalania minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami.
W toku prowadzonych w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami czynności kontrolnych skontrolowano łącznie 416 jednostek organizacyjnych (klinik lub oddziałów) należących do 213 podmiotów leczniczych niebędących przedsiębiorcami, w nw. profilach opieki:
1) zachowawczym i zabiegowym,
2) psychiatrycznym,
3) ginekologiczno-położniczym, w tym:
– zespołu porodowego lub zespołu porodowego o ciąży powikłanej lub w stosunku do pacjentek zakwalifikowanych do cięcia cesarskiego,
– w systemie „matka dzieckiem” w odniesieniu do położnicy,
– w systemie „matka z dzieckiem” w odniesieniu do noworodka,
4) pediatrycznym oraz
5) dializoterapii.
Wyniki kontroli wskazały, iż ustalanie przez kierowników kontrolowanych podmiotów minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych było realizowane zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 28 grudnia 2012 r.
Wśród skontrolowanych 416 komórek organizacyjnych podmiotów leczniczych niebędących przedsiębiorcami wg stanu na dzień 31.12.2014 r., w 318 przypadkach liczba zatrudnionych pielęgniarek lub położnych była równa lub wyższa od ustalonej minimalnej normy zatrudnienia, obliczonej na podstawie sposobu wskazanego w rozporządzeniu (tj. 76,44 % komórek organizacyjnych podmiotów). Natomiast w pozostałych 98 przypadkach rzeczywiste zatrudnienie pielęgniarek i położnych było niższe niż ustalona minimalna norma zatrudnienia (tj. 23,56 % komórek organizacyjnych podmiotów). Z materiałów pokontrolnych można także wnioskować, że wykazane różnice liczby zatrudnionych pielęgniarek i położnych w relacji do ustalonych minimalnych norm najczęściej wynikają ze zmieniających się zakresów zadań realizowanych przez komórki organizacyjne poszczególnych podmiotów leczniczych.
W odniesieniu do kwestii opiniowania ustalonych minimalnych norm przez przedstawicieli samorządu zawodowego i związków zawodowych, zgodnie z uprawnieniem określonym
w art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej wynika, iż w rozumieniu art. 50 ustawy jednostki organizacyjne podmiotów leczniczych uzyskały pozytywną opinię samorządu zawodowego w 211 przypadkach, tj. 50,72% oraz w 165 przypadkach pozytywną opinię związków zawodowych, tj. 39.67 %. Natomiast negatywną opinię podmioty lecznicze uzyskały od: samorządu zawodowego w 49 przypadkach, tj. 11,78 % oraz związków zawodowych w 113 przypadkach, tj. 27,16 %. W pozostałych przypadkach, w kwestii opiniowania ustalonych norm zarówno samorząd zawodowy (156 przypadków, tj. 37,50%), jak też związki zawodowe (138 przypadków, tj. 33,17 %) nie wydały wiążącej opinii.
W 2016 roku Minister Zdrowia, w celu oceny wykonania przez podmioty lecznicze przepisów rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 28 grudnia 2012 r. w sprawie sposobu ustalenia minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych ponownie skierował ankietę do podmiotów leczniczych z prośbą o przekazanie informacji o sposobie ustalania przez podmioty lecznicze niebędące przedsiębiorcami minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych. Informuję, że aktualnie Ministerstwo Zdrowia analizuje informacje uzyskane od podmiotów leczniczych na temat stosowania minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych. Po zakończeniu prac analitycznych będzie opracowana informacja dotycząca ustalania i stosowania minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych przez podmioty lecznicze.
Z wyrazami szacunku,
Z upoważnienia
MINISTRA ZDROWIA
SEKRETARZ STANU
Jarosław Pinkas