W dniu 17 lutego 2017 roku Poseł Małgorzata Zwiercan wystosowała interpelację do Ministra Środowiska Pana Jana Szyszko w sprawie ochrony gatunkowej kormoranów.
Szanowny Panie Ministrze!
Na mocy rozporządzenia Ministra Środowiska z 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt Phalacrocorax carbo kormorany są gatunkiem objętym ochroną częściową, bez wyjątków. Kolejne rozporządzenia z roku 2014 i 2016 podtrzymują status ochronny tych ptaków wodnych.
Kiedy kormorany były gatunkiem rzadkim, przepisy te i ochrona gatunkowa były zupełnie zasadne. Obecnie mamy jednak bardzo dużą liczbę kormoranów, a temu gatunkowi nie grozi wyginięcie. Rozprzestrzenianie się tych ptaków sprawia, że na poważne straty narażeni są ludzie.
Gwałtowne zwiększanie liczebności kormoranów powoduje szkody w rybactwie i negatywnie oddziałuje na możliwości rozwoju i prowadzenia gospodarki rybackiej. Kormorany przyczyniają się ponadto do obciążania ekosystemów również lądowych, powodując m.in. zamieranie drzew i degradację gleby.
Jestem zdania, że rozwój czy ochrona jednego gatunku nie powinna zagrażać całemu systemowi.
W związku z powyższym proszę o odpowiedź na poniższe pytania:
- Czy Ministerstwo Środowiska prowadzi prace nad wprowadzeniem przepisów, które ograniczą populację kormoranów? Proszę o uzasadnienie odpowiedzi.
- Czy Ministerstwo Środowiska wypłaca odszkodowania za szkody wyrządzane przez kormorany objęte ochroną gatunkową? Jeżeli nie, to czy planuje zmiany w tym zakresie?
Z poważaniem
Poseł Małgorzata Zwiercan
W dniu 21 marca 2017 roku Poseł Małgorzata Zwiercan otrzymała odpowiedź na swoją interpelację w sprawie przepisów i odszkodowań za szkody powodowane przez kormorany oraz prowadzenia prac legislacyjnych w tym zakresie.
Przedkładam następujące odpowiedzi na pytania zawarte w przedmiotowym piśmie.
1. Czy Ministerstwo Środowiska prowadzi prace nad wprowadzeniem przepisów, które ograniczą populację kormoranów? Proszę o uzasadnienie odpowiedzi. W pierwszej kolejności należy dokonać sprostowania nieścisłości, która wkradła się do części wstępnej przedmiotowej interpelacji poselskiej. Kolejne zmiany rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt nie utrzymywały w stanie niezmienionym statusu prawnego kormorana (Phalacrocorax carbo). Ww. rozporządzenie zmienione w 2014 r. wprowadziło rozluźnienie zakazu umyślnego płoszenia i niepokojenia kormorana – zakaz ten przestał dotyczyć płoszenia kormoranów w miejscach żerowania zgrupowań ptaków migrujących lub zimujących w obrębach hodowlanych ustanowionych zgodnie z przepisami o rybactwie śródlądowym. Zapis ten został utrzymany w zmianie ww. rozporządzenia z 2016 r. Ponadto, w 2012 r. zmiana ustawy o ochronie przyrody wprowadziła możliwość redukcji kormorana w oparciu o art. 56a uop na podstawie aktów prawa miejscowego w postaci zarządzeń wydawanych przez regionalnych dyrektorów ochrony środowiska. Należy podkreślić fakt, iż prócz ww. zarządzeń, na wniosek podmiotu, w którego interesie leży dana czynność, wydawane są zezwolenia na odstępstwa od zakazów obowiązujących w stosunku do kormorana. Decyzje takie od wielu lat były i są wydawane przez regionalnych dyrektorów ochrony środowiska, a liczba zezwoleń i objętych nimi osobników zależy od potrzeb wnioskodawców. Organy wydające zezwolenia nie odpowiadają jednak za stan ich faktycznej realizacji, gdyż wydane decyzje przyznają stronom prawo do odstępstwa od obowiązujących zakazów, nie mają zaś charakteru nakazowego. Wnioskodawca może więc wykorzystać udzieloną derogację w całości lub w części, jednak nie ma takiego obowiązku. Należy również zaznaczyć, że większość zakazów dotyczących gatunków chronionych stanowi transpozycję regulacji unijnych, co wyklucza możliwość wyłączenia kormorana spod ochrony lub jej ograniczenie (np. poprzez wyłączenie zakazów, w tym m.in.: umyślnego płoszenia i niepokojenia, chwytania, okaleczania, zabijania). Nie jest również możliwe przeniesienie tego gatunku na listę gatunków łownych (co teoretycznie umożliwiłoby wprowadzenie odstrzału kormorana), gdyż działanie takie wymagałoby zmiany Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (tzw. Dyrektywy Ptasiej), na co zgodę musiałyby wyrazić wszystkie kraje Unii Europejskiej. Biorąc powyższe pod uwagę oraz fakt, że istnieją już mechanizmy pozwalające na regulowanie populacji kormoranów w skali lokalnej, prace nad wprowadzeniem przepisów, które ograniczyłyby populację kormoranów w skali kraju nie są aktualnie prowadzone.
2. Czy Ministerstwo Środowiska wypłaca odszkodowania za szkody wyrządzane przez kormorany objęte ochroną gatunkową? Jeżeli nie, to czy planuje zmiany w tym zakresie? Według obecnie obowiązującego w Polsce ustawodawstwa, kormoran (Phalacrocorax carbo), jak również żadne inne gatunki ptaków objęte ochroną gatunkową, nie figurują na liście gatunków wymienionych w art. 126 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2016 r. poz. 2134, z późn. zm.), dalej: „uop”, a więc za szkody wyrządzone przez kormorana nie przysługuje odszkodowanie ze Skarbu Państwa. Drogą do uzyskania odszkodowania za powstałe w wyniku żerowania ptaków, w tym kormorana (Phalacrocorax carbo), szkody jest powództwo cywilne.
W tym miejscu podkreślenia wymaga, że na podstawie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 28 września 2015 r. sygn. akt K 20/14, obowiązująca regulacja w zakresie zasad odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody powodowane przez niektóre gatunki zwierząt (żubry, wilki, niedźwiedzie, rysie i bobry) jest zgodna z art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 2 Konstytucji RP. Ponadto, w orzeczeniu z 21 lipca 2014 r. sygn. akt K 36/13 Trybunał Konstytucyjny opowiedział się przeciwko całkowitej automatyzacji refundacji szkód, zwracając uwagę, że działania odszkodowawcze Skarbu Państwa winny być powiązane z oceną działań prewencyjnych podejmowanych przez właścicieli i posiadaczy mienia, w którym zaistniała szkoda, gdyż każdy z właścicieli jest odpowiedzialny za dobro własnego mienia. Biorąc powyższe pod uwagę, resort środowiska nie planuje włączenia gatunków ptaków do grupy gatunków, za szkody wyrządzone przez które przysługuje odszkodowanie ze środków Skarbu Państwa na podstawie przepisów art. 126 uop.
Andrzej Szweda-Lewandowski
Podsekretarz Stanu – Główny Konserwator Przyrody Ministerstwo Środowiska