W dniu 21 marca Poseł Małgorzata Zwiercan wystosowała interpelację do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Pani Elżbiety Rafalskiej w sprawie funkcjonowania całodobowych domów pomocy społecznej.
Szanowna Pani Minister!
Wielokrotnie miałyśmy okazję do rozmowy na temat sytuacji osób starszych w Polsce i wiem, że z taką samą troską jak ja spogląda Pani Minister na polskich seniorów.
Zauważam wiele pozytywnych zmian w podejściu i w rozwiązywaniu problemów osób starszych przez obecny rząd, ale nie wszystko jeszcze udało się zmienić. Jedną z takich spraw jest kwestia funkcjonowania Domów Pomocy Społecznej dla osób starszych.
Pomimo tego, że domy pomocy społecznej prowadzą instytucje administracji publicznej lub – na ich zlecenie – instytucje niepubliczne, np. kościoły, organizacje społeczne, fundacje to otrzymuję informacje, że nie wszystkie zapewniają właściwą opieki seniorom.
Placówki tego rodzaju powinny zapewniać między innymi świadczenia bytowe, w tym wyżywienie i utrzymanie czystości, opiekuńcze, w tym udzielanie pomocy w podstawowych czynnościach życiowych oraz pielęgnację. Wszystkie te usługi winny być wykonane na poziomie obowiązującego standardu określonego w przepisach ustawy o pomocy społecznej, w zakresie i formach wynikających z indywidualnych potrzeb osób przebywających w placówkach. Niestety, nadal nie wszystkie placówki spełniają te założenia.
Po drugie, i ważniejsze, ciągle funkcjonują placówki, które nie są zgłaszane zgodnie z ich przeznaczeniem i nie podlegają w związku z tym należytej kontroli.
Trzecim problemem, który zauważam, jest deficyt placówek, nie prywatnych, ale tych finansowanych przez państwo, które odpowiadałyby potrzebom szczególnie starszych osób niesamodzielnych i niepełnosprawnych.
W związku z powyższym chciałam prosić Panią Minister o odpowiedź na następujące pytania:
- Czy ministerstwo w związku ze starzeniem się społeczeństwa w Polsce planuje zwiększyć ilość Domów Pomocy Społecznej?
- Czy ministerstwo podjęło kroki w celu skuteczniejszej weryfikacji placówek, które świadczą usługi wobec osób starszych, a nie mają do tego właściwego przygotowania?
- Czy ministerstwo planuje zwiększyć kontrole w Domach Pomocy Społecznej?
- Czy ministerstwo wprowadzi procedury postępowania nakazujące natychmiastowe wstrzymanie działalności, w przypadku uzyskania informacji o nielegalnie działających placówkach?
Z poważaniem
Poseł Małgorzata Zwiercan
W dniu 24 kwietnia 2017 roku Poseł Małgorzata Zwiercan otrzymała odpowiedź na swoja interpelację w sprawie funkcjonowania całodobowych domów pomocy społecznej, uprzejmie wyjaśniam.
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2016 r. , poz. 930 z późn. zm.) w zakresie opieki nad osobami w podeszłym wieku, przewlekle chorymi oraz niepełnosprawnymi przewiduje świadczenie usług całodobowych zarówno w domach pomocy społecznej jak i w placówkach całodobowej opieki.
Odnośnie domów pomocy społecznej uprzejmie wyjaśniam, iż zgodnie z art. 57 ust.1 ustawy o pomocy społecznej domy pomocy społecznej mogą prowadzić, po uzyskaniu zezwolenia wojewody:
1) jednostki samorządu terytorialnego;
2) Kościół Katolicki, inne kościoły, związki wyznaniowe oraz organizacje społeczne, fundacje i stowarzyszenia;
3) inne osoby prawne;
4) osoby fizyczne.
Zgodnie z ust. 2 ww. art. zezwolenie na prowadzenie domu pomocy społecznej wydaje wojewoda właściwy ze względu na położenie domu.
Bez względu zatem na to, który z podmiotów prowadzi dom pomocy społecznej, czy jest to gminny dom, czy prowadzony na zlecenie np. przez organizację pozarządową, czy wreszcie dom pomocy społecznej prowadzony przez osobę fizyczną, budynek w którym mieści się dom musi spełniać wymagane prawem standardy, a podmiot prowadzący dom musi spełniać wymagane przepisami warunki. Szczegółowe regulacje dotyczące standardów oraz warunków prowadzenia domu pomocy społecznej określone zostały w Dziale II Ustawy o pomocy społecznej p.t. „Świadczenia z pomocy społecznej” w rozdziale 2 p.t. „Domy pomocy społecznej”. Z aktów wykonawczych dotyczących domów pomocy społecznej wskazać należy rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 19 października 2005 r. w sprawie domów pomocy społecznej ( Dz. U. z 2005 r., Nr 217, poz. 1837) oraz rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 3 listopada 1995 r. w sprawie zasad organizowania i zakresu rehabilitacji leczniczej w domach pomocy społecznej (Dz. U. z 1995 r., Nr 132, poz. 653).
Odnośnie zwiększania ilości domów pomocy społecznej uprzejmie informuje, iż rozwój infrastruktury domów pomocy społecznej jest zadaniem własnym powiatu. To powiat po analizie rozeznanych potrzeb także w trakcie konsultacji z właściwymi terytorialnie gminami podejmuje decyzje o zwiększeniu ilości domów pomocy społecznej.
Odpowiadając zaś na pytanie dotyczące kontroli w domach pomocy społecznej uprzejmie informuje, iż uprawnienia w tym zakresie posiada wojewoda. Zgodnie z art. 22 ust. 8 ustawy o pomocy społecznej do zadań wojewody należy nadzór nad realizacją zadań samorządu gminnego, powiatowego i województwa, w tym nad jakością działalności jednostek organizacyjnych pomocy społecznej oraz nad jakością usług, dla których minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określił standardy, a także nad zgodnością zatrudnienia pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej z wymaganymi kwalifikacjami.
Biorąc pod uwagę przepisy rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 23 marca 2005 r. w sprawie nadzoru i kontroli w pomocy społecznej ( Dz. U. z 2005 r. nr 61, poz. 543) należy wskazać, że czynności z zakresu kontroli w domu pomocy społecznej wykonują zespoły inspektorów w ramach:
1) kontroli kompleksowych;
2) kontroli problemowych;
3) kontroli doraźnych;
4) kontroli sprawdzających.
Zakres kontroli kompleksowej obejmuje wszystkie sfery organizacji i funkcjonowania jednostki podlegającej kontroli wiążące się z realizacją zadania określonego w ustawie. Kontrole kompleksowe przeprowadza się nie rzadziej niż raz na trzy lata według planu kontroli.
Kontrola problemowa polega na sprawdzaniu wybranych sfer organizacji i funkcjonowania jednostki podlegającej kontroli wiążących się z realizacją zadania określonego w ustawie. Kontrolę problemową przeprowadza się według planu kontroli. Kontrolę doraźną przeprowadza się w celu zbadania prawidłowości organizacji i funkcjonowania jednostki podlegającej kontroli w określonym zakresie. Podstawą prowadzenia kontroli doraźnej mogą być informacje uzyskane przez właściwy do spraw pomocy społecznej wydział urzędu wojewódzkiego dotyczące nieprawidłowości w organizacji i funkcjonowaniu jednostki podlegającej kontroli. Kontrola doraźna może być prowadzona w każdym czasie. Kontrolę sprawdzającą przeprowadza się zaś w celu zbadania, czy i w jakim zakresie są zrealizowane zalecenia pokontrolne. Jak dotąd do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nie dochodziły żadne sygnały od poszczególnych Wojewodów odnośnie konieczności zmiany przepisów prawa w zakresie zwiększenia częstotliwości przeprowadzanych kontroli.
Uregulowania prawne dotyczące zaś placówek całodobowej opieki nad osobami w podeszłym wieku, przewlekle chorymi oraz niepełnosprawnymi zostały opisane w Dziale II ustawy o pomocy społecznej, rozdziale 3 p.t. „Działalność gospodarcza w zakresie prowadzenia placówki zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku”.
Zgodnie z art. 67 ust. 1 i 2 działalność gospodarcza w zakresie prowadzenia placówki zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku może być prowadzona po uzyskaniu zezwolenia wojewody.
Wojewoda wydaje zezwolenie, jeżeli podmiot o nie występujący:
1) spełnia warunki określone w niniejszej ustawie;
2) spełnia standardy, o których mowa w art. 68;
3) przedstawi:
- a) wniosek o zezwolenie,
- b) dokumenty potwierdzające tytuł prawny do nieruchomości, na której jest usytuowany dom,
- c) zaświadczenie właściwego organu potwierdzające możliwość użytkowania obiektu określonego w kategorii XI załącznikado ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U. z 2016 r. poz. 290),
- d) koncepcję prowadzenia placówki,
- e) informację o sposobie finansowania placówki i niezaleganiu z płatnościami wobec urzędu skarbowego i składkami do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
- f) informację z Krajowego Rejestru Karnego o niekaralności osoby, która będzie kierowała placówką, i zaświadczenie, że ze względu na stan zdrowia jest ona zdolna do prowadzenia placówki.
Odnośnie zaś aktów wykonawczych należy wskazać w tym zakresie rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2005 r. w sprawie wydawania i cofania zezwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie prowadzenia placówki zapewniającej całodobową opiekę (Dz. U. z 2005 r. , nr 86, poz. 739).
Należy zauważyć, że ustawa o pomocy społecznej przewiduje możliwość kontroli również ww. placówek. Uprawnienia w tym zakresie również należą do zadań Wojewody. Zgodnie z art. 22 pkt 10 ustawy o pomocy społecznej wojewoda przeprowadza kontrolę placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, w tym prowadzonych na podstawie przepisów o działalności gospodarczej, w zakresie standardów usług socjalno-bytowych i przestrzegania praw tych osób.
W ramach swoich uprawnień kontrolnych na podstawie art. 126 ustawy o pomocy społecznej Wojewoda ma prawo
1) żądania informacji, dokumentów i danych, niezbędnych do sprawowania nadzoru i kontroli;
2) swobodnego wstępu w ciągu doby do obiektów i pomieszczeń jednostki kontrolowanej;
3) przeprowadzania oględzin obiektów, składników majątku kontrolowanej jednostki oraz przebiegu określonych czynności objętych obowiązującym standardem;
4) żądania od pracowników kontrolowanej jednostki udzielenia informacji w formie ustnej i pisemnej w zakresie przeprowadzanej kontroli;
5) wzywania i przesłuchiwania świadków;
6) zwrócenia się o wydanie opinii biegłych i specjalistów z zakresu pomocy społecznej.
Ponadto w myśl art. 126 a powyższe uprawnienia przysługują Wojewodzie również w przypadku powzięcia wiadomości o prowadzeniu bez zezwolenia placówki zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku.
W przypadku ustalenia, że podmiot prowadzący nie posiada wymaganego prawem zezwolenia Wojewoda nakłada kary pieniężne w wysokości 10 000 zł lub 20 000 zł, w zależności od ilości osób przebywających w danej placówce. W przypadku zaś gdy podmiot prowadzący placówkę został już wcześniej ukarany, a mimo to nadal prowadzi tą placówkę Wojewoda nakłada karę wy wysokości 40 000 zł.
Odnośnie zaś zmian w przepisach mających na celu „natychmiastowe wstrzymanie działalności, w przypadku uzyskania informacji o nielegalnie działających placówkach” należy podnieść, iż ustawa o pomocy społecznej przewiduje taką możliwość w art. 130 ust. 5. Zgodnie z ww. art. w przypadku stwierdzenia zagrożenia życia lub zdrowia osób przebywających w placówce zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku prowadzonej bez zezwolenia wojewoda może, poza nałożeniem kary pieniężnej, wydać decyzję nakazującą wstrzymanie prowadzenia tej placówki, z nadaniem rygoru natychmiastowej wykonalności, do czasu uzyskania zezwolenia. Jak wynika z powyższego warunkiem wydania takiej decyzji jest stwierdzenia zagrożenia życia lub zdrowia osób przebywających. W ocenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wydanie decyzji w przedmiocie natychmiastowego wstrzymania działalności jedynie na podstawie stwierdzenia, że podmiot prowadzący placówkę nie posiada zezwolenia wojewody jest środkiem za daleko idącym w skutkach, trzeba bowiem pamiętać, że podmiot ma możliwość legalizacji swojej działalności uzyskując zezwolenie, ponad to środkiem dyscyplinującym jest wymierzenie podmiotowi stosownej kary pieniężnej. Poza tym w przypadku natychmiastowego zamknięcia takiej placówki osoby w niej przebywające tj. osoby w podeszłym wieku, przewlekle chore oraz niepełnosprawne mogłyby nie mieć wystarczającego czasu na znalezienie i przeniesienie się do innej placówki, zwłaszcza, że za czynności związane z przeniesieniem osoby do nowej placówki odpowiadają członkowie najbliższej rodziny. W tym miejscu należy również podnieść, iż są to placówki prowadzane w ramach działalności gospodarczej, wprowadzenie natychmiastowego wstrzymania prowadzenia tego rodzaju działalności jest de facto ingerencją w swobodę działalności gospodarczej.
W ocenie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej osoby umieszczające swoich podopiecznych w prywatnych placówkach bądź prywatnych domach pomocy społecznej, w pierwszej kolejności powinny sprawdzać czy dany podmiot posiada zezwolenie wojewody i jak długo funkcjonuje na rynku. Ponadto informuję, iż Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej rozpoczęło kampanię informacyjną „Bezpieczny i Aktywny Senior”, której głównym celem jest podwyższenie świadomości społeczeństwa na temat kwestii związanych z bezpieczeństwem oraz aktywnością osób starszych. W zakresie bezpieczeństwa głównym celem jest ograniczenie liczby nadużyć popełnianych na szkodę osób starszych, ochrona ich interesów oraz promocja zdrowego i bezpiecznego stylu życia.