W dniu 25 marca Poseł Małgorzata Zwiercan wystosowała interpelację do Ministra Spraw Zagranicznych Pana Witolda Waszczykowskiego oraz do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji Pana Mariusza Błaszczaka w sprawie przywrócenia Małego Ruchu Granicznego.
Szanowny Panie Ministrze!
W związku z organizacją Światowych Dni Młodzieży i szczytu NATO zawieszono przepisy międzynarodowe o Małym Ruchu Granicznym m.in. z Obwodem Kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej i do dziś ich nie przywrócono.
Ułatwienia w przekraczaniu granicy między Polską i Rosją obowiązują od lipca 2012 roku i obejmują cały Obwód Kaliningradzki oraz część województw pomorskiego i warmińsko-mazurskiego. W tym czasie przyczyniły się do rozwoju branży turystycznej i handlu na terenie gmin przygranicznych. Nie ma wątpliwości, że wpływają pozytywnie na gospodarkę zarówno sektora publicznego, jak i prywatnego.
Zawieszenie przepisów ułatwiających przekraczanie granicy przez mieszkańców stref przygranicznych niesie poważne konsekwencje ekonomiczne dla tych regionów. Według szacunków GUS w 2015 roku ponad 1 milion osób przyjechało z Kaliningradu i dokonało zakupów w Polsce na kwotę powyżej 280 milionów zł.
Obrót między granicznymi obszarami sprzyja również wymianie: gospodarczej, kulturalnej i społecznej między naszymi krajami. W związku z powyższym proszę o odpowiedź na następujące pytania:
- Czy Polska planuje przywrócenie Małego Ruchu Granicznego z Obwodem Kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej? Jeżeli tak, to kiedy? Jeżeli nie, to co jest tego powodem?
- Czy ministerstwo planuje rozszerzenie strefy przygranicznej objętej Małym Ruchem Granicznym o powiat ełcki?
Z poważaniem
Poseł Małgorzata Zwiercan
W dniu 13 kwietnia 2017 roku Poseł Małgorzata Zwiercan otrzymała od Ministra Spraw Zagranicznych odpowiedź na swoją interpelację w sprawie przywrócenia zawieszonego małego ruchu granicznego (MRG) z Rosją oraz możliwości objęcia MRG powiatu ełckiego.
Uchwała Nr 78/2016 Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 2016 r. o zawieszeniu z dniem 4 lipca 2016 r. niektórych przepisów Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o zasadach MRG w części dotyczącej wjazdu i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mieszkańców strefy przygranicznej Rosji, została podjęta ze względu na kwestie bezpieczeństwa i porządku publicznego. Ma ona charakter czasowy, natomiast określenie tego, czy wszystkie z przesłanek uzasadniających zawieszenie umowy ustały i w jakim zakresie, należy do kompetencji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Aktualnie ruch osobowy między Polską i Obwodem Kaliningradzkim FR odbywa się wyłącznie na podstawie wiz. O ile w pierwszym półroczu 2016 r. Konsulat Generalny RP w Kaliningradzie wydał 19,5 tys. wiz, to za cały ubiegły rok liczba ta wzrosła do 59,1 tys., z czego aż 22,1 tys. to wizy z okresem ważności od 1 do 5 lat. Pozwala to w dużym stopniu rekompensować niedogodności związane ze wstrzymaniem małego ruchu granicznego.
Co się tyczy kwestii rozszerzenia strefy przygranicznej objętej MRG o powiat ełcki, pragnę wyjaśnić, iż Ministerstwo Spraw Zagranicznych (wraz z MSWiA) aktywnie uczestniczyło w procesie nowelizacji rozporządzenia (WE) Nr 1931/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 roku ustanawiającego przepisy dotyczące małego ruchu granicznego na zewnętrznych granicach lądowych państw członkowskich i zmieniającego postanowienia konwencji z Schengen (Dz. U. UE.L. Nr 405, s.1 z późn. zm.). Należy zaznaczyć, że państwa członkowskie były dość sceptycznie nastawione do propozycji powiększenia strefy MRG poza ramy określone w ww. rozporządzeniu. Ostateczny zasięg strefy był efektem wypracowanego kompromisu, traktowanego jako wyjątek od ogólnych zasad.
Przy określaniu strefy przygranicznej wzięto przede wszystkim pod uwagę równoważność powierzchni objętej zasadami MRG, to jest po rosyjskiej stronie cały obwód Kaliningradzki – obszar 15 100 km2 i po polskiej stronie, odpowiednio powiaty znajdujące się w strefie o porównywalnej powierzchni, to jest obszar 16 525 km2, a także zgodność proponowanych zmian z celami określonymi w powyższym rozporządzeniu. Należy podkreślić, że powyższe rozwiązanie zostało przyjęte przez państwa członkowskie UE jako szczególny przypadek (wynikający ze specyficznej sytuacji obwodu Kaliningradzkiego) i odstępstwo od reguły, że strefa przygraniczna stanowi pas o głębokości do 30 km, a wyjątkowo dla zachowania całości jednostki administracyjnej – do 50 km od linii granicznej.
W trakcie prac nad zmianą rozporządzenia Komisja Europejska podkreślała, iż rozszerzenie zasięgu strefy MRG jest pojedynczym i wyjątkowym przypadkiem, który nie będzie w przyszłości precedensem dla podobnych żądań zarówno ze strony Polski, jak i innych państw członkowskich UE.
Z uwagi na powyższe, a także aktualną sytuację związaną z zawieszeniem Umowy o MRG, nie jest obecnie możliwe spełnienie oczekiwań co do poszerzenia po stronie polskiej strefy małego ruchu granicznego.
Z poważaniem,
Z upoważnienia Ministra Spraw Zagranicznych
Jan Dziedziczak
Sekretarz Stanu
W dniu 25 kwietnia 2017 roku Poseł Małgorzata Zwiercan otrzymała od Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji odpowiedź na swoją interpelację w sprawie przywrócenia zawieszonego małego ruchu granicznego (MRG) z Rosją oraz możliwości objęcia MRG powiatu ełckiego.
Na wstępie należy wskazać, że zawieszenie funkcjonowania umowy o zasadach małego ruchu granicznego z Federacją Rosyjską podyktowane było względami bezpieczeństwa narodowego rozumianego, jako jeden z podstawowych obszarów aktywności państwa, polegających na zmniejszaniu ryzyka oraz przeciwdziałaniu wszelkiego rodzaju zagrożeniom w celu zapewnienia umożliwiających rozwój i swobodę realizacji interesów narodowych. Chociaż decyzja ta została podjęta w związku z organizacją dwóch, kluczowych wydarzeń o charakterze międzynarodowym – Szczytu Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego i Światowych Dni Młodzieży, monitorowane przez polskie służby zagrożenia dla bezpieczeństwa Polski utrzymały się po zakończeniu tych wydarzeń. Do negatywnych zjawisk, które w ostatnim czasie uległy nasileniu należy przede wszystkim zaliczyć rosnącą militaryzację Obwodu Kaliningradzkiego, której towarzyszy proces osiedlania się na tym obszarze kadr wojskowych oraz podwyższona aktywność służb specjalnych i innych resortów siłowych. Ponadto, poza ww. militaryzacją, należy zwrócić uwagę na ewentualne działania polegające m.in. na działalności wywiadowczej, cyberatakach oraz nacisku ekonomicznym.
Zatem decyzja o kontynuowaniu zawieszenia umowy o zasadach małego ruchu granicznego z Federacją Rosyjską wynika w szczególności z potrzeby minimalizacji potencjalnych zagrożeń dla bezpieczeństwa państwa sygnalizowanych przez właściwe polskie służby.
Oczywiście nie ulega wątpliwości, że funkcjonowanie umowy o zasadach małego ruchu granicznego z Federacją Rosyjską ułatwia nawiązywanie i umacnianie relacji społecznych i gospodarczych między mieszkańcami strefy przygranicznej, niemniej korzystanie z tego instrumentu musi odbywać się z zachowaniem elementarnego zaufania, dobrej woli oraz zasad współpracy, co w kontekście wymienionych powyżej negatywnych zjawisk powstałych po stronie Federacji Rosyjskiej zostało wbrew intencji strony polskiej nadwyrężone.
Odnosząc się do kwestii dotyczącej znaczenia małego ruchu granicznego z Obwodem Kaliningradzkim dla rozwoju społeczno-gospodarczego subregionu należy wskazać, że według szacunków Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) w latach 2014-2016 wydatki cudzoziemców przekraczających polsko-rosyjską granicę były najwyższe w I kwartale 2014 roku i od tego czasu systematycznie spadają. Nie można zatem utożsamiać zmniejszenia wartości zakupów towarów i usług w Polsce jedynie z zawieszeniem funkcjonowania umowy o zasadach małego ruchu granicznego. Tezie tej przeczą również dane z 2016 roku. Najniższy poziom wydatków cudzoziemców odnotowano bowiem w I kwartale 2016 roku (105,6 mln zł), na podobnym, niskim poziomie pozostawały również wydatki w II kwartale tego roku (109,1 mln zł). Zauważalny wzrost nastąpił w drugiej połowie 2016 roku, a zatem już po zawieszeniu małego ruchu granicznego. W tym okresie cudzoziemcy przekraczający granicę z Obwodem Kaliningradzkim wydawali w Polsce około 123 mln zł na kwartał. W świetle danych GUS wydaje się, że w przypadku mieszkańców Obwodu Kaliningradzkiego funkcjonowanie małego ruchu granicznego nie jest decydującym czynnikiem wpływającym na wartość wydawanych w Polsce środków.
Także informacje o wartości rachunków zarejestrowanych na polsko-rosyjskich przejściach granicznych w ramach systemu TAX FREE (rachunki te, mogą być przedstawiane tylko i wyłącznie
przez cudzoziemców) potwierdzają, że w 2016 roku zainteresowanie zakupami w Polsce było najniższe w I kwartale (wartość zarejestrowanych rachunków wyniosła blisko 28,4 mln zł). W drugim i trzecim kwartale tego roku wartość rachunków wzrosła odpowiednio do 38,4 mln zł i 37,5 mln zł, a w ostatnim kwartale osiągnęła wartość przeszło 42,6 mln zł.
Przedstawiając dane statystyczne dotyczące skutków zawieszenia umowy o funkcjonowaniu małego ruchu granicznego nie można pominąć informacji o liczbie spraw prowadzonych w związku z przestępstwami granicznymi, zwłaszcza z przemytem. Należy wskazać, że ww. liczba spraw znacząco spadła – w pierwszym półroczu 2016 roku wystawiono przeszło 3,7 tys. mandatów oraz wszczęto 10,4 tys. spraw karnoskarbowych, w drugiej połowie 2016 roku wystawiono natomiast około 2,5 tys. mandatów i wszczęto 5,8 tys. ww. spraw.
W kontekście zagadnienia dotyczącego rozszerzenia strefy przygranicznej objętej małym ruchem granicznym o powiat ełcki, trzeba zauważyć, że z uwagi na zawieszenie umowy o zasadach małego ruchu granicznego z Federacją Rosyjską, formułowanie stanowiska w tej sprawie jest przedwczesne.
Z poważaniem,
MINISTER
SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI
z up. Sebastian Chwałek
Podsekretarz Stanu