W dniu 24 lipca Poseł Małgorzata Zwiercan wystosowała interpelację do Prezesa Rady Ministrów Beaty Szydło w sprawie systemu poboru i dystrybucji środków pozyskiwanych przez samorządy województw z opłat za hurtowy obrót napojami alkoholowymi.
Szanowna Panie Premier,
Na podstawie art.92 ust.1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi za wydawanie zezwoleń na hurtowy obrót napojami alkoholowymi pobierane są opłaty. Środki te wykorzystywane są przez zarządy województw na zadania określone w art.93 ust. 1.
Istniejący model pozyskiwania środków jest przyczyną znaczących dysproporcji w ich wysokości pomiędzy województwami. W praktyce podmioty prowadzące hurtowy obrót napojami alkoholowymi zarejestrowane są na terenie jednego województwa, obejmując zasięgiem swojej działalności obszar kilku z nich. Na podstawie danych za lata 2013-2014, średnie przychody z tytułu wnoszonej opłaty w przeliczeniu na 1 mieszkańca polski wyniosły 0,76zł. Dwanaście województw osiągnęło przychody poniżej tej wartości, natomiast większość środków pozyskały tylko 4 województwa. Dysproporcje sięgają ponad trzydziestokrotności pozyskiwanych środków, np. w województwie podkarpackim kwota ta wyniosła w przeliczeniu na 1 mieszkańca 0,11zł, a w województwie wielkopolskim 4,13zł. Taki model podziału środków nie tylko jest niesprawiedliwy, ale uniemożliwia również efektywne wykonywanie nałożonych obowiązków przez województwa o niskich dochodach z tego tytułu.
Przedstawione kwestie negatywnie wpływają na system przeciwdziałania uzależnieniom. W związku z powyższym, zwracam się do Pani Premier z pytaniem:
- Czy rząd planuje scentralizować system poboru i dystrybucji środków pozyskiwanych przez samorządy województw z opłat za hurtowy obrót napojami alkoholowymi?
Z poważaniem
Poseł Małgorzata Zwiercan
12 września 2017 roku Poseł Małgorzata Zwiercan otrzymała odpowiedź na swoją interpelację w sprawie w sprawie systemu poboru i dystrybucji środków pozyskiwanych przez samorządy województw z opłat za hurtowy obrót napojami alkoholowymi.
Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (dalej ustawa), organy administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego są obowiązane do podejmowania działań zmierzających do ograniczania spożycia napojów alkoholowych oraz zmiany struktury ich spożywania, inicjowania i wspierania przedsięwzięć mających na celu zmianę obyczajów w zakresie sposobu spożywania tych napojów, działania na rzecz trzeźwości w miejscu pracy, przeciwdziałania powstawaniu i usuwania następstw nadużywania alkoholu, a także wspierania działalności w tym zakresie organizacji społecznych i zakładów pracy. Zadania w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi wykonuje się przez odpowiednie kształtowanie polityki społecznej (art. 2 ustawy). Zadania te są realizowane zgodnie z Narodowym Programem Zdrowia, o którym mowa w art. 9 ust. 1 ustawy z 11 września 2015 r. o zdrowiu publicznym.
Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy samorząd województwa realizuje zadania, o których mowa powyżej w postaci wojewódzkiego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych stanowiącego część strategii wojewódzkiej w zakresie polityki społecznej, uwzględniającego cele operacyjne dotyczące przeciwdziałania uzależnieniu od alkoholu, określone w Narodowym Programie Zdrowia.
Zgodnie z art. 9 ust. 2 ustawy obrót hurtowy w kraju napojami alkoholowymi o zawartości do 18% alkoholu może być prowadzony tylko na podstawie zezwolenia wydanego przez marszałka województwa. Organ ten wydaje zezwolenia na obrót hurtowy przedsiębiorcom posiadającym siedziby na terenie województwa (art. 9 ust. 3 ww. ustawy). Za wydanie powyższych zezwoleń oraz decyzji zmieniających pobierane są opłaty, które wnoszone są na rachunek organu wydającego zezwolenie tj. właściwego marszałka województwa, ze względu na siedzibę przedsiębiorcy (art.92 ust 1 i 2 ww. ustawy).
Na podstawie art. 93 ust. 1 i 2 opłaty, o których mowa powyżej, mogą być wykorzystane przez zarządy województw wyłącznie na finansowanie:
1) zadań określonych w art. 4 ust. 1 ustawy;
2) zadań określonych w Wojewódzkim Programie, o którym mowa w art. 9 ust. 1 ustawy z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii;
3) zadań realizowanych przez placówkę wsparcia dziennego, o której mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w ramach wojewódzkich programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz Wojewódzkiego Programu, o którym mowa w art. 9 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.
Zarządy województw mogą zlecać, w drodze porozumień, jednostkom samorządu powiatowego zadania z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przekazywać środki finansowe na ich realizację.
Jak wynika ze Sprawozdania z wykonania ustawy z o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi w okresie od dnia 1 stycznia 2014 r. do dnia 31 grudnia 2014 r., opracowanego przez Ministra Zdrowia w 2015 r., finansowanie realizacji zadań wynikających z ustawy odbywa się przede wszystkim w ramach środków zapisanych w klasyfikacji budżetowej w rozdziale 85154 – przeciwdziałanie alkoholizmowi. Ponadto ww. zadania finansowane są z budżetów jego realizatorów, jednak w wielu wypadkach zadania te są częścią szerszych programów czy projektów, bardzo trudno jest więc wydzielić środki ściśle związane z realizacją ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Na realizację zadań na poziomie wojewódzkim oraz gminnym samorządy, oprócz środków własnych, dysponują środkami pobranymi z tytułu opłat określonych w przepisach ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi:
1) na poziomie samorządu wojewódzkiego – w ramach środków uzyskanych przez samorządy wojewódzkie z opłat za wydanie zezwoleń na hurtowy obrót napojami o zawartości do 4,5% alkoholu oraz piwem, a także napojów zawierających powyżej 4,5% do 18% alkoholu;
2) na poziomie samorządu gminnego – w ramach środków uzyskanych przez gminy z opłat za korzystanie z zezwoleń na detaliczną sprzedaż alkoholu.
Uprzejmie informuję, że w Ministerstwie Rozwoju dokonywany jest przegląd wielu aktów prawnych z punktu widzenia możliwości zniesienia nadmiernych barier administracyjnych czy też nadmiernych obowiązków sprawozdawczych, w tym również przedmiotowej ustawy. Jednak kwestia zmian systemu poboru i dystrybucji pozyskiwanych przez samorządy województw z opłat za zezwolenia na hurtowy obrót napojami alkoholowymi o zawartości do 18% alkoholu pozostaje poza zakresem aktualnych prac.
Zagadnienie to wymaga bardzo wnikliwej analizy danych będących w posiadaniu Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, instytucji podległej ministrowi do spraw zdrowia. Jednymi z głównych jej zadań jest bowiem udzielanie merytorycznej pomocy samorządom, instytucjom, stowarzyszeniom oraz osobom fizycznym, realizującym zadania związane z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych, oraz zlecanie i finansowanie realizacji tych zadań. PARPA opiniuje i przygotowuje projekty aktów prawnych oraz planów działań w zakresie polityki dotyczącej alkoholu i problemów alkoholowych.
Mając na uwadze powyższe, ze względu na kompetencje wynikające z zakresu omawianego zagadnienia, kluczowe w odniesieniu do tej problematyki powinno być stanowisko Ministerstwa Zdrowia oraz PARPA.
Z poważaniem
z up. Ministra Rozwoju i Finansów
Mariusz Haładyj
Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju