W dniu 14 grudnia Poseł Małgorzata Zwiercan wystosowała interpelację do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Pani Elżbiety Rafalskiej w sprawie środków wspierających rodzinę w trudnościach w wychowaniu dziecka.
Szanowna Pani Minister,
wspieranie rodziny przeżywającej trudności w sprawowaniu opieki nad dziećmi i ich wychowaniu jest jednym z podstawowych działań instytucji nadzorowanych przez ministerstwo, którym Pani kieruje.
Cały system zaplanowanych działań może sprawić, że rodziny zyskają kompetencje i zdolności do pełnienia funkcji opiekuńczo-wychowawczych. Wspomaganie rodziców jest kluczowym czynnikiem przeciwdziałającym umieszczaniu dzieci w pieczy zastępczej.
Rodziny zagrożone odebraniem dziecka otrzymują różnego rodzaju wsparcie od: m.in. pracownika socjalnego, poradni psychologiczno-pedagogicznej czy pracownika socjalnego.
Jedną z takich form wsparcia są również warsztaty kompetencji wychowawczej oraz terapia rodzinna, które są jednymi z wielu środków .
W związku z powyższym chciałam zapytać:
- Czy prowadzone są badania skuteczności warsztatów kompetencji wychowawczej oraz terapii rodzinnej? Jeżeli tak, to proszę o podanie ich wyników.
- Czy ministerstwo dysponuje informacjami, jaki procent orzeczeń w polskich sądach stanowią zobowiązania opiekunów do udziału w warsztatach kompetencji wychowawczych i terapii rodzinnej? Jeśli tak, to proszę o podanie.
Z poważaniem
Poseł Małgorzata Zwiercan
W dniu 5 lutego Poseł Małgorzata Zwiercan otrzymała odpowiedź na swoja interpelacje w sprawie środków wspierających rodzinę w trudnościach w wychowywaniu.
Obowiązujące w Polsce prawo nakłada na samorządy obowiązek wspierania rodzin w trudnej sytuacji życiowej, a działania te winny mieć charakter interdyscyplinarny. Źródeł prawa wsparcia rodziny wychowującej dzieci, która ma problemy w wywiązywaniu się z funkcji opiekuńczo-wychowawczej wobec dzieci, szukać należy m.in. w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2017 r., poz. 697, z póź. zm.). Ustawa proponuje szereg narzędzi wsparcia rodziny, które dają możliwość dywersyfikacji proponowanych rodzinie przez samorząd gminy form wsparcia. Narzędzia te stanowią, komplementarne wobec działań pomocy społecznej, sposoby wspierania rodziny z dziećmi.
Wyżej wymieniona ustawa powołała do życia asystenta rodziny, który jest odpowiedzialny za zapewnienie wszechstronnej pomocy rodzinom mającym problemy z wypełnianiem funkcji opiekuńczo-wychowawczej. Asystent ma za zadanie opracowanie i realizację planu pracy z rodziną we współpracy z członkami rodziny i w konsultacji z pracownikiem socjalnym lub we współpracy z koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej, w przypadku dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej. Rolą asystenta rodziny jest pomoc rodzinie w poprawie jej sytuacji życiowej, nauka prawidłowego prowadzenia gospodarstwa domowego, a także pomoc rodzinom w rozwiązywaniu problemów socjalnych, psychologicznych i wychowawczych. Ponadto asystent rodziny ma wspierać aktywność społeczną i zawodową rodziny, motywować jej członków do podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Decyzja o przydzieleniu rodzinie asystenta rodziny, jako formy jej wsparcia, podejmowana jest zawsze przez kierownika ośrodka pomocy społecznej, na wniosek pracownika socjalnego.
W 2016 r. w gminach zatrudnionych było ogółem 3 905 asystentów rodziny, z usług których w 2016 r. skorzystało ponad 43 tys. rodzin.
Począwszy od 2012 r. resort rodziny we współpracy z wojewodami realizuje Program asystent rodziny i koordynator rodzinnej pieczy zastępczej, którego celem jest zwiększenie dostępu do usług asystenta rodziny w gminie oraz do usług koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej w powiecie. W 2016 r. na zatrudnienie asystentów rodziny resort rodziny przekazał w ramach dotacji ponad 60 mln zł, co umożliwiło zatrudnienie ponad 3,4 tys. asystentów. Natomiast w 2017 r. przekazano na ten cel ponad 62 mln zł, co umożliwiło zatrudnienie 3, 6 tys. asystentów.
Co więcej, rodziny, które mają trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych w stosunku do swoich dzieci, mogą również znaleźć wsparcie w usługach wprowadzonych ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, takich jak rodziny wspierające i placówki wsparcia dziennego.
Warto również podkreślić, że ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej – oprócz wyżej wymienionych narzędzi wsparcia rodziny w opiece i wychowaniu – proponuje otwarty katalog oferowanych rodzinie form wsparcia, w którym w szczególności wymienia:
1) konsultacje i poradnictwo specjalistyczne;
2) terapię i mediację;
3) usługi dla rodzin z dziećmi, w tym usługi opiekuńcze i specjalistyczne;
4) pomoc prawną, szczególnie w zakresie prawa rodzinnego;
5) organizowanie dla rodzin spotkań, mających na celu wymianę ich doświadczeń oraz zapobieganie izolacji, zwanych dalej „grupami wsparcia” lub „grupami samopomocowymi”.
Ponadto należy zauważyć, że ustawa o wspieraniu rodziny systemie pieczy zastępczej wprowadza unormowania prawne dotyczące pieczy zastępczej, która w sytuacji czasowej niemożności sprawowania opieki przez rodziców, może stanowić wsparcie dla rodziców poprzez przejęcie tej opieki do czasu zakończenia kryzysu w rodzinie ( art. 35 wymienionej ustawy).
Mimo że zadanie wsparcia rodziny to zadanie własne samorządu gminy, resort rodziny, pracy i polityki społecznej stara się również zapewnić samorządom zewnętrzne formy dofinansowania ich zadań. W ramach perspektywy finansowej 2014 – 2020 resort pozytywnie zaopiniował – w ramach regionalnych programów operacyjnych, projekty
z przeznaczeniem na zwiększenie podaży usług skierowanych do rodzin wychowujących dzieci jako ważnego ogniwa profilaktyki i wsparcia oferowanego rodzinom z dziećmi na wychowaniu. Wśród oferowanych przez regiony narzędzi wsparcia rodzin znajdują się przede wszystkim asystenci rodziny i placówki wsparcia dziennego. Jest również miejsce na autorskie samorządowe rozwiązania, które służyć mają rodzinom w zależności od specyfiki problemów społecznych.
Jednocześnie, pragnę poinformować Panią Poseł, że w chwili obecnej jest przygotowywana nowelizacja ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej w kierunku koniecznych zmian legislacyjnych. Niewątpliwie istotnym zagadnieniem, które podlega analizie jest odpowiednie wsparcie rodziny z dziećmi na wychowaniu, tak aby w skuteczny sposób ją wspierać i w sytuacji kryzysu w rodzinie zapobiegać konieczności umieszczania dzieci poza rodziną.
Reasumując należy podkreślić, że proponowane rodzinom na mocy ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej formy wsparcia to jedynie niektóre pozafinansowe narzędzia wsparcia rodziny, zwłaszcza związane bezpośrednio z pełnioną przez rodziców funkcją opiekuńczo-wychowawczą wobec swoich dzieci. Natomiast oferowany rodzinom wychowującym dzieci w Polsce system wsparcia obejmuje także szeroki wachlarz usług z zakresu pomocy społecznej i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, system ulg uzyskiwanych na podstawie Karty Dużej Rodziny czy też szybki rozwój form opieki nad dzieckiem do lat trzech umożliwiający rodzicom łączenie ról społecznych i szybki powrót do aktywności zawodowej.
Obok wymienionych wyżej form wsparcia, które z natury swojej mają charakter bardziej usługowy ( za wyjątkiem systemu świadczeń i zasiłków z pomocy społecznej), kluczowym obszarem pozostaje oczywiście cała sfera powszechnych świadczeń rodzinnych, w tym świadczenia wychowawczego 500+, a także szereg działań prorodzinnych oferowanych w ramach systemu podatkowego, rynku pracy czy kodeksu pracy.
MINISTER
z up.
Bartosz Marczuk
PODSEKRETARZ STANU