Interpelacja w sprawie wspomagania rodzin biologicznych.

W dniu 15 stycznia 2018 roku Poseł Małgorzata Zwiercan wystosowała interpelację  do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Pani Elżbiety Rafalskiej w sprawie wspomagania rodzin biologicznych.

Szanowna Pani Minister,

każde dziecko ma prawo do wzrastania w szczęściu i poczuciu bezpieczeństwa. Zazwyczaj taki stan umożliwia dziecku jego rodzina biologiczna. Niekiedy jednak izolowanie dziecka od rodziny jest konieczne ze względów na jego bezpieczeństwo fizyczne lub/i psychiczne.

W związku z powyższym chciałam zapytać:
Ile dzieci w roku 2015, 2016 i 2017 umieszczono poza rodziną biologiczną?

W jaki sposób pomaga się rodzinom, którym odebrano dzieci? Jak monitoruje się dalsze losy takiej rodziny?

Z poważaniem
Poseł Małgorzata Zwiercan

w dniu 26 lutego 2018 roku Poseł Małgorzata Zwiercan otrzymała odpowiedź na swoja interpelację  w sprawie wspomagania rodzin biologicznych.

Należy zauważyć, że obowiązujące w Polsce prawo nakłada na samorządy obowiązek wspierania rodzin w trudnej sytuacji życiowej, a działania te winny mieć charakter interdyscyplinarny. Źródeł regulacji prawnych wsparcia rodziny wychowującej dzieci, która ma problemy w wywiązywaniu się z funkcji opiekuńczo-wychowawczej wobec dzieci, szukać należy m.in. w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2017 r., poz. 697, z późn. zm.). Podstawowym narzędziem działania systemu wspierania rodziny jest praca z rodziną. Jest ona ważna od momentu przeżywania przez rodzinę pierwszych trudności oraz niezbędna wówczas, gdy w rodzinie ma miejsce poważny kryzys, zagrażający dobru dziecka, i w konsekwencji dziecko zostaje na podstawie postanowienia sądu umieszczone poza rodziną.

Praca z rodziną prowadzona jest głównie w formie usług asystenta rodziny, który winien kontynuować pracę z rodziną również wówczas, gdy dzieci z tej rodziny zostaną umieszczone czasowo w pieczy zastępczej. Podejmowane w takiej sytuacji działania polegać winny przede wszystkim na udzieleniu rodzinie specjalistycznego wsparcia w celu uzyskania potencjału niezbędnego do podjęcia ponownie przez rodzinę trudu opieki  i  wychowania.

Asystent ma za zadanie opracowanie i realizację planu pracy z rodziną we współpracy z członkami rodziny i w konsultacji z pracownikiem socjalnym lub we współpracy z koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej, w przypadku dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej. Rolą asystenta rodziny jest pomoc rodzinie w poprawie jej sytuacji życiowej, a także pomoc rodzinom w rozwiązywaniu problemów socjalnych, psychologicznych i wychowawczych. Ponadto asystent rodziny ma wspierać aktywność społeczną i zawodową rodziny, motywować jej członków do podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Decyzja o przydzieleniu rodzinie asystenta rodziny, jako formy jej wsparcia, podejmowana jest zawsze przez kierownika ośrodka pomocy społecznej, na wniosek pracownika socjalnego, chyba że to rodzina występuje z wnioskiem, w sytuacjach o którym mowa w ustawie z dnia  z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” (Dz. U. poz. 1860).

W 2016 r. w gminach zatrudnionych było ogółem 3 905 asystentów rodziny, z usług których w 2016 r. skorzystało ponad 43 tys. rodzin.

Odnosząc się do pytań Pani Poseł Małgorzaty Zwiercan uprzejmie informuję, że Ministerstwo Rodziny Pracy i Polityki Społecznej dysponuje jedynie danymi ze sprawozdań rzeczowo-finansowych z wykonywania zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej obejmujących informacje o napływie dzieci do poszczególnych form pieczy zastępczej m.in. z rodzin naturalnych. Sumaryczną liczbę w poszczególnych latach przedstawia poniższa tabela.

W roku  2016  należy zauważyć niewielki spadek w stosunku do roku 2015 liczby dzieci, które napłynęły do pieczy zastępczej, co zdaje się potwierdzać zasadność zwiększania proponowanych rodzinie narzędzi wsparcia. Zmiany te świadczą także
o pozytywnych efektach programu 500+.

Miarą skuteczności pracy z rodziną prowadzonej między innymi przez asystentów rodziny,  przy wykorzystaniu i innych narzędzi jej wsparcia jest – oprócz statystyki napływów do pieczy dzieci z rodzin biologicznych – jest także statystyka odpływów ( powrotów)  dzieci do 18. roku życia z pieczy zastępczej do rodzin biologicznych, co ilustruje poniższy wykres.

Jak można zauważyć od 2012 r utrzymuje się niewielka tendencja wzrostowa w odniesieniu  się do liczby dzieci powracających z pieczy zastępczej do rodzin naturalnych. Liczba dzieci (małoletnich  do 18 roku życia), które powróciły do swoich rodzin naturalnych w porównaniu z 2015 r. zwiększyła się o 184 dzieci, co potwierdzać może skuteczność i efektywność szeroko rozumianego systemu wsparcia (asystenci rodziny, koordynatorzy itp.). Zatem można stwierdzić, że wprowadzone ustawą z dnia 9 czerwca 2011 r o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej narzędzia   przynoszą oczekiwane  efekty, choć trudno uznać obserwowane zmiany za spektakularne. Według wstępnych danych za I półrocze 2017 roku do rodzin biologicznych powróciło łącznie 1 911 dzieci do 18 roku życia.

Jednocześnie informuję,  iż szczegółową informacją o liczbie dzieci umieszczonych przez sądy w pieczy zastępczej w poszczególnych latach i o ich ewentualnych przyczynach posiada resort sprawiedliwości.

Ponadto należy podkreślić, że proponowane rodzinom na mocy ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej formy wsparcia to jedynie niektóre pozafinansowe narzędzia wsparcia rodziny, zwłaszcza związane bezpośrednio z pełnioną przez rodziców funkcją opiekuńczo-wychowawczą wobec swoich dzieci. Natomiast oferowany rodzinom wychowującym dzieci w Polsce system wsparcia obejmuje także  szeroki wachlarz usług z zakresu pomocy społecznej i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu.

I tak  ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2017 r. poz. 1769, ze zm.) w art. 2 ust. 1. określa, że pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mająca na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.  Ponadto, zgodnie z art. 3. ust. 1 w/w ustawy, pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. W katalogu trudnych sytuacji życiowych, z powodu których udziela się pomocy społecznej (art. 7 ustawy o pomocy społecznej), znajduje się m. in. bezradność w sprawach opiekuńczo – wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych i wielodzietnych. Zatem każda osoba lub rodzina może otrzymać – adekwatnie do potrzeb – pomoc w formie pieniężnej lub niepieniężnej.

Z uwagi na tematykę wystąpienia Pani Poseł Małgorzaty Zwiercan, odnoszącą się zwłaszcza do sytuacji kryzysowych w rodzinie, pominę szeroki system świadczeń rodzinnych oraz tak istotne w życiu rodzin wychowujących dzieci świadczenie wychowawcze 500 +, choć należy podkreślić, wszystkie instrumenty polityki prorodzinnej odgrywają szczególną rolę w życiu rodziny  i stanowią ważne źródło jej wsparcia.

Pragnę ponadto poinformować Panią Poseł, że w chwili obecnej trwają prace nad  nowelizacją ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej w kierunku koniecznych zmian legislacyjnych. Niewątpliwie istotnym zagadnieniem, które podlega analizie jest odpowiednie wsparcie rodzin w kryzysie, aby w jak najdoskonalszy i najskuteczniejszy  sposób  zapewnić  im wsparcie w wychowaniu dzieci.