W dniu 25 stycznia Poseł Małgorzata Zwiercan wystosowała interpelację do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie rewaloryzacji rent i emerytur.
Szanowna Pani Minister,
Sytuacja polskich emerytów i rencistów w wielu wypadkach jest bardzo trudna. W związku z niskimi emeryturami i rentami brakuje im pieniędzy na podstawowe opłaty mieszkaniowe, leki, a nawet jedzenie. I mimo wielu korzystnych zmian w zakresie poprawy sytuacji polskich seniorów nadal dużo pozostaje do zrobienie.
Wielu polskich seniorów uważa, że dotychczasowe rozwiązania waloryzacji rent i emerytur oparte na procentowej rewaloryzacji są niekorzystne dla otrzymujących najniższe świadczenia. Podwyżki dostają wszyscy co jest uzasadnione, ale paradoksem jest, że największe kwoty otrzymują ci, dla których nie maja one tak istotnego znaczenia jak dla pobierających najniższe świadczenia.
Zmiana na kwotową rewaloryzację, w moim przekonaniu, byłaby bardziej sprawiedliwa i pozwoliła na otrzymanie większego świadczenia przez najuboższych seniorów. Dla budżetu Państwa nic by się nie zmieniło.
W związku z powyższym chciałam prosić o odpowiedź na następujące pytanie:
- Czy ministerstwo planuje rekomendowanie Ministerstwu Finansów, by wprowadzić kwotowe podwyżki dla emerytów i rencistów?
Z poważaniem
Poseł Małgorzata Zwiercan
W dniu 23 lutego Poseł Małgorzata Zwiercan otrzymała odpowiedź na swoją interpelację w sprawie rewaloryzacji rent i emerytur.
Podczas dwóch lat funkcjonowania Rządu, w trosce o osoby pobierające najniższe świadczenia emerytalno-rentowe, wprowadzono wiele zmian mających na celu poprawę jakości życia tych osób, również w zakresie waloryzacji świadczeń.
W 2016 r. obok ustawowej waloryzacji procentowej wypłacone zostały jednorazowe dodatki pieniężne dla niektórych emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenia przedemerytalne, zasiłki przedemerytalne, emerytury pomostowe albo nauczycielskie świadczenia kompensacyjne. Kwota dodatku uzależniona została od wysokości świadczenia i wynosiła od 50 do 400 złotych netto.
W 2017 r. zagwarantowano waloryzację na poziomie nie niższym niż 10 zł. Dzięki temu najniższe świadczenia zostały podwyższone w stopniu większym, niż gdyby przeprowadzono waloryzację na dotychczas obowiązujących zasadach, które powodowałyby wzrost emerytury np. o 4 zł.
W roku 2018, w myśl przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U z 2017 r. poz. 1383, z późn. zm.), od dnia 1 marca przeprowadzona zostanie procentowa waloryzacja świadczeń. Zgodnie z komunikatem Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 lutego 2018 r. w sprawie wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w 2018 r. (M.P. poz. 185) wskaźnik ten ukształtował się na poziomie 102,98%, co oznacza dużo wyższy wzrost świadczeń, niż miało to miejsce w ostatnich pięciu latach.
Uprzejmie informuję, że waloryzacja świadczeń emerytalno-rentowych jest jednym z głównych elementów realizowanych w ramach polityki społecznej państwa. Ekonomicznym celem waloryzacji jest przede wszystkim utrzymanie realnej wartości świadczeń oraz sprawiedliwe rozłożenie ryzyka inflacji. Waloryzacja ma zapobiec obniżaniu poziomu materialnego życia emerytów i rencistów w warunkach wzrostu cen.
Obecnie obowiązujące zasady waloryzacji świadczeń określa ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którą wskaźnik waloryzacji odpowiada średniorocznemu wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym zwiększonemu o co najmniej 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym. Waloryzacja procentowa odzwierciedla zatem wzrost kosztów utrzymania i stanowi rozwiązanie powodujące zachowanie realnej wartości wszystkich świadczeń.
Na przestrzeni ostatnich lat, w zależności od sytuacji gospodarczej (kształtowania się wskaźników makroekonomicznych), przeprowadzana była waloryzacja procentowa, kwotowa, procentowo-kwotowa lub były przyznawane dodatki do świadczeń. Oznacza to, że wciąż poszukiwane są optymalne w danym czasie mechanizmy waloryzacji, uwzględniające z jednej strony potrzeby socjalne świadczeniobiorców, a z drugiej bieżącą sytuację gospodarczą, stan budżetu państwa i finansów ubezpieczeń społecznych.
Kwotowa waloryzacja świadczeń przeprowadzona została w 2012 r. Intencją Rady Ministrów, w obliczu spowolnienia gospodarczego, niekorzystnych trendów demograficznych oraz rozwarstwienia pobieranych świadczeń, było zaoferowanie najwyższego wzrostu emerytur i rent osobom pobierającym najniższe świadczenia. Waloryzacja kwotowa miała zminimalizować negatywne skutki trudnej sytuacji gospodarczej i pozwolić najuboższym osobom na przejście przez ciężki czas 2012 r. stosunkowo bezpiecznie. Przejściowa metoda waloryzacji wynikała także z faktu, że w budżecie państwa nie było wolnych środków, które można było przeznaczyć na działania osłonowe skierowane dla ochrony najuboższych.
Zastosowanie w 2012 r. waloryzacji kwotowej, poddane zostało ocenie Trybunału Konstytucyjnego, który w uzasadnieniu do wyroku z dnia 19 grudnia 2012 r. (Sygn. akt K 9/12), orzekł o zgodności ustawy wprowadzającej waloryzację kwotową w 2012 r. z Konstytucją RP, zastrzegając jednocześnie, że za taką można ją uznać biorąc pod uwagę jej incydentalność oraz fakt, że jej wprowadzenie było elementem szerszego programu równoważenia finansów publicznych i solidaryzmu społecznego. Kwestię epizodyczności i incydentalności tego typu rozwiązania Trybunał Konstytucyjny podkreślił kilkakrotnie.
Należy dodać, że w samym Trybunale Konstytucyjnym zdania co do zgodności waloryzacji kwotowej z ustawą zasadniczą były podzielone. Zdanie odrębne tak do samego wyroku, jak i do jego uzasadnienia zgłosiło sześciu sędziów Trybunału. Z tego też względu wprowadzenie waloryzacji kwotowej poprzez zmianę przepisów ustawowych, jak to miało miejsce w 2012 r., mogłoby prowadzić do zaistnienia ryzyka zakwestionowania tych przepisów, jako rozwiązania sprzecznego z Konstytucją RP.
Jednocześnie uprzejmie informuję, że system ubezpieczeń społecznych oparty jest na określonych zasadach. Wysokość świadczenia emerytalno-rentowego jest miarą udziału ubezpieczonego w dochodach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS). Im bardziej ubezpieczony partycypował w tworzeniu dochodów FUS, w tym większym stopniu ma on prawo z nich korzystać w postaci emerytury lub renty. Pozwala to na zachowanie adekwatności świadczeń w stosunku do odprowadzanych składek. Zasada wzajemności oraz proporcjonalności świadczeń i składek podlega konstytucyjnej ochronie. Należy dodać, ze krótki okres pracy i niskie wynagrodzenie otrzymywane w czasie aktywności zawodowej oznaczają niskie świadczenie emerytalne bądź rentowe. Zatem, co do zasady, wysokość świadczenia jest wynikiem przebiegu życia zawodowego ubezpieczonego, jak również decyzji o momencie jego zakończenia.
Prawo do emerytury i renty obejmuje prawo do waloryzacji. Waloryzacja procentowa, przeprowadzana zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z FUS, odzwierciedlająca wzrost kosztów utrzymania, stanowi zatem w tej mierze rozwiązanie powodujące zachowanie realnej wartości wszystkich świadczeń. Warunku tego nie spełniłaby waloryzacja kwotowa (każdemu taka sama kwota podwyżki waloryzacyjnej). Sytuacja taka miała miejsce w 2012 r., kiedy pomimo kwoty waloryzacji na poziomie 71 zł, nie wszystkie świadczenia wzrosły realnie. Ponadto, cykliczne stosowanie waloryzacji kwotowej doprowadziłoby do spłaszczenia świadczeń emerytalno-rentowych, a więc do sytuacji, w której długość okresu opłacania składki na ubezpieczenie społeczne, jak również jej wysokość, miałyby symboliczny związek z wysokością emerytury lub renty. Biorąc pod uwagę powyższe, należy uznać, że rozwiązanie polegające na wprowadzeniu stałego mechanizmu waloryzacji kwotowej, stałoby w sprzeczności z podstawowymi zasadami ubezpieczeń społecznych. Dlatego też nie są prowadzone prace nad zmianą zasad waloryzacji świadczeń w tym kierunku.
Jednocześnie uprzejmie informuję, że sprawa waloryzacji świadczeń jest jedną z bardziej drażliwych i szeroko komentowanych, co wynika z niemożności zaspokojenia oczekiwań wszystkich świadczeniobiorców zgłaszających w tej kwestii szereg, często wzajemnie wykluczających się wniosków.
Zmiany w zakresie waloryzacji na przestrzeni ostatnich lat wskazują na potrzebę głębszego przyjrzenia się temu tematowi. Należy przy tym podkreślić, że mechanizm waloryzacji, który jest rodzajem umowy społecznej, powinien być możliwie stabilny, co nie znaczy, że jego parametry nie powinny uwzględniać właściwych reakcji systemu na zmiany w koniunkturze gospodarczej. Sprzyja to bowiem budowie zaufania w społeczeństwie do systemu zabezpieczenia społecznego gwarantowanego przez Państwo i zwiększa skłonność do partycypowania w tym systemie. Podjęcie jakichkolwiek rozstrzygnięć w zakresie zmiany zasad waloryzacji świadczeń wymagałoby przeprowadzenia szeregu analiz dotyczących m. in. kształtowania się wskaźników makroekonomicznych wpływających na wysokość wskaźnika waloryzacji oraz ich prognoz na najbliższe lata.