2 lipca 2018 r. Poseł Małgorzata Zwiercan i inni Posłowie wystosowali interpelację w sprawie programu „Leki 75+”
Szanowny Panie Ministrze,
Kieruję niniejszą interpelację w związku z niepokojącymi informacjami w zakresie utrudnień, na jakie napotykają pacjenci – seniorzy przy korzystaniu z uprawnień przewidzianych w ustawie z dnia 18 marca 2016 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2016 r., poz. 652) (dalej: Program „Leki 75+”).
Zgodnie z art. 43a ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2017 r., poz. 1938 z późn. zm.) (dalej: ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej), świadczeniobiorcom, po ukończeniu 75 roku życia, przysługuje bezpłatne zaopatrzenie w leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne określone w wykazie, o którym mowa w art. 37 ust. 1 ustawy o refundacji, ustalonym w sposób określony w ust. 2, na podstawie recepty wystawionej przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarkę podstawowej opieki zdrowotnej albo lekarza posiadającego prawo wykonywania zawodu, który zaprzestał wykonywania zawodu i wystawił receptę dla siebie albo dla małżonka, wstępnych lub zstępnych w linii prostej oraz rodzeństwa.
W świetle powyższej regulacji, uprawienie do wystawienia recepty na leki refundowane ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej przyznaje obecnie tylko lekarzom podstawowej opieki zdrowotnej.
W tym miejscu należy podkreślić, iż podstawowym założeniem objęcia tej grupy społecznej uprawnieniem do bezpłatnego zaopatrzenia w produkty lecznicze była potrzeba zagwarantowania osobom starszym wsparcia ze strony państwa. Wprowadzone regulacje miały na celu ograniczenie zjawiska braku faktycznego dostępu starszych osób do leczenia ze względów ekonomicznych. Zwykle właśnie sytuacja ekonomiczna zmuszała polskich seniorów do rezygnacji z zakupu leków. Powyższe w istotny sposób osłabiało możliwość osiągnięcia realnej poprawy stanu zdrowia, a nierzadko negatywnie wpływało na dobrostan pacjenta – pogłębiając już istniejące schorzenia i powodując pojawienie się nowych.
Bezpośrednią korzyścią, jaka była prognozowana w związku z ww. programem, była poprawa stanu zdrowia i jakości życia osób starszych, natomiast za efekt pośredni można uznać ograniczenie kosztów związanych z hospitalizacjami, wynikającymi z braku przyjmowania przepisanych leków.
W tym miejscu, chciałabym zauważyć, iż korzyści i znaczenie Programu „Leki 75 +” dla polskiego pacjenta są bezsporne. I jako całościowo – program należy ocenić pozytywnie.
Niemniej, w związku z wprowadzeniem ww. programu, pacjenci sygnalizują utrudnienia związane z realizacją swoich uprawnień. Najczęściej podkreślanym utrudnieniem w realizacji ww. uprawnienia jest brak możliwości wystawienia recepty z kodem „S” (kod określający uprawnienie do bezpłatnego leku) przez lekarzy udzielających świadczeń w ramach świadczeń ambulatoryjnej opieki specjalistycznej. Powyższe jest najbardziej uciążliwe dla samych pacjentów, którzy niejednokrotnie zmuszeni są do odbycia kilku wizyt w celu uzyskania recepty na leki refundowane. Oddelegowanie kompetencji do wystawienia recepty z kodem „S” jedynie dla lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, zmusza pacjentów do odbycia co najmniej dwóch wizyt – przed uzyskaniem recepty na bezpłatne leki. W trakcie pierwszej wizyty, która odbywa się w ramach specjalistycznej opieki ambulatoryjnej – ustalany jest z właściwym lekarzem specjalistą plan leczenia, a następnie – w ramach kolejnej wizyty realizowanej w poradni podstawowej opieki zdrowotnej – pacjent (na podstawie zaświadczenia o stanie zdrowia, wystawionego przez ww. specjalistę) może się dopiero ubiegać o wystawienie recepty uprawiającej do bezpłatnego leku. Lekarz ambulatoryjnej opieki specjalistycznej nie ma możliwości wypisania recepty nawet na pierwsze opakowanie produktu leczniczego zaleconego w terapii. Powyższe jest szczególnie zastanawiające w przypadku korzystania z porady lekarza geriatry.
Ponadto, zdarzają się przypadki odmowy bądź nierespektowania zaświadczenia o stanie zdrowia celem wypisania recepty z kodem „S”, co zmusza pacjenta do ponownie wizyty w ambulatoryjnej opiece specjalistycznej. Opisane zjawisko w sposób istotny może ograniczać dostęp do leków refundowanych w ramach programu „Leki 75+” nie tylko w dużych aglomeracjach, gdy pacjent korzysta z ambulatoryjnych świadczeń specjalistycznych realizowanych przez kilku lekarzy specjalistów, ale przede wszystkim w stosunku do pacjentów z małych miejscowości, którzy – aby skorzystać z ambulatoryjnych świadczeń specjalistycznych – muszą udać się do sąsiednich miejscowości (nierzadko znacznie oddalonych od miejsca zamieszkania).
Zauważyć należy, iż zgodnie z informacjami medialnymi Ministerstwo Zdrowia rozpatruje propozycje poszerzenia katalogu leków refundowanych o niektóre leki wskazywane zarówno przez Konsultantów w ochronie zdrowia jak również samych pacjentów. Niemniej, nadal obowiązują restrykcyjne zasady uzyskiwania recept na leki refundowane w ramach programu. Mogą je przepisać wyłącznie lekarze lub pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej. Mając na uwadze powyższe, zwracam się więc do Pana Ministra z zapytaniem:
1. Czy Ministerstwo Zdrowia monitoruje zmiany dotyczące czasu oczekiwania na udzielenia świadczenia zdrowotnego – w związku z koniecznością odbycia co najmniej dwóch wizyt, jakie są niezbędne dla otrzymania recepty na lek refundowany w ww. Programie?
2. Czy Ministerstwo Zdrowia przewiduje w najbliższym czasie zmiany w zasadach, w oparciu o które realizowany jest ww. Program?
3. Czy lekarze ambulatoryjnej opieki specjalistycznej przynajmniej niektórych specjalizacji (np. geriatria) otrzymają możliwość wypisywania recepty w ramach Programu Leki 75+?
24 września 2018 r. Poseł Małgorzata Zwiercan oraz pozostali autorzy otrzymali odpowiedź na interpelację w sprawie programu „Leki 75+”.
Rządowy program „Leki 75+” został wprowadzony ustawą o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw z dnia 18 marca 2016 r., która dodała art. 43a do ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, zwanej dalej „ustawą o świadczeniach”. Zgodnie z założeniami ww. programu świadczeniobiorcom, po ukończeniu 75. roku życia, przysługuje bezpłatne zaopatrzenie w leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne określone w wykazie refundowanych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów medycznych w stosunku do których wydano ostateczne decyzje administracyjne o objęciu refundacją albo ostateczne decyzje zmieniające, o których mowa w art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, zwanej dalej „ustawą o refundacji”.
Założenia dla programu mającego na celu zwalczanie zjawiska braku faktycznego dostępu starszych osób do leczenia ze względów ekonomicznych były oparte na konieczności zaspokojenia potrzeb zdrowotnych świadczeniobiorców – osób starszych, potrzebie zachowania dostępności i bezpieczeństwa stosowania leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych a także uwzględniły możliwości budżetowe państwa.
Odnosząc się do pytania pierwszego wskazać należy, iż zgodnie z art. 20 ustawy. o świadczeniach Narodowy Fundusz Zdrowia pozyskuje informacje z zakresu list oczekujących od świadczeniodawców udzielających świadczeń opieki zdrowotnej w szpitalach oraz świadczeń specjalistycznych w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej. Informacje o czasach oczekiwania na wizyty u lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej nie są przez Narodowy Fundusz Zdrowia gromadzone. Z kolei zakres danych dotyczących list oczekujących do poradni specjalistycznych, na wybrane świadczenia ambulatoryjnej opieki specjalistycznej nie pozwala na wyodrębnienie spośród wszystkich oczekujących osób pacjentów w wieku 75+, którym po wizycie u specjalisty powinny zostać przepisane leki objęte programem „Leki 75+”. Nie można zatem określić ile czasu upływa od zgłoszenia się pacjenta do lekarza specjalisty do uzyskania przez pacjenta od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej recepty na leki wykazane w ww. programie.
Odnosząc się do pytania 2 i 3 proszę o przyjęcie niniejszego. Obecnie w Ministerstwie Zdrowia nie są realizowane prace mające na celu m.in. zmiany zasad, w oparciu, o które realizowany jest program „Leki 75+” poprzez przyznanie uprawnienia wystawiania recepty na bezpłatne leki dla seniorów przez lekarzy specjalistów.
Art. 43a ust. 1 ustawy o świadczeniach określa, iż receptę na bezpłatne leki dla seniorów może wystawić lekarz podstawowej opieki zdrowotnej lub pielęgniarka podstawowej opieki zdrowotnej albo lekarza posiadającego prawo wykonywania zawodu, który zaprzestał wykonywania zawodu i wystawił receptę dla siebie albo dla małżonka, wstępnych lub zstępnych w linii prostej oraz rodzeństwa. Przyjęcie takiego rozwiązania podyktowane było przede wszystkim troską o bezpieczeństwo pacjentów w podeszłym wieku, bowiem lekarz lub pielęgniarka podstawowej opieki zdrowotnej dysponują zazwyczaj największą wiedzą o pacjencie i stanowią swego rodzaju „punkt kontaktowy” – koordynatora terapii. Związane to jest z typową w podeszłym wieku wielochorobowością i zjawiskiem polipragmazji (wielolekowości). Bez koordynacji procesu farmakoterapii mogłoby dochodzić do zatruć polekowych, uzależnień, czy interakcji lekowych u osób starszych. Ograniczenie to nie powinno być przeszkodą w uzyskaniu recepty z literką „S” od lekarza lub pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej.
Jeżeli lekarz specjalista uważa, że pacjent powinien być leczony lekami, które mogą być przepisane pacjentowi bezpłatnie przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, to przekazuje lekarzowi podstawowej opieki zdrowotnej pisemną informację na temat zdiagnozowanej choroby i zalecanego leczenia. Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej może na podstawie przekazanej informacji przepisać leki bezpłatnie. Lekarz specjalista ma w dalszym ciągu możliwość przepisania leków refundowanych na zasadach ogólnych.
Z poważaniem,
Z upoważnienia
MINISTRA ZDROWIA
PODSEKRETARZ STANU
Marcin Czech