2 lipca 2018 Poseł Małgorzata Zwiercan i inni Posłowie wystosowali interpelację w sprawie dostępności badań w POZ
Szanowny Panie Ministrze,
Obowiązujące przepisy prawne, w szczególności rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 września 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. 2016 r. poz. 86), określają wykaz świadczeń gwarantowanych, w tym dostępnych świadczeń medycznej diagnostyki laboratoryjnej. Decyzje w przedmiocie zlecenia badania podejmuje lekarz udzielający świadczeń zdrowotnych pacjentowi. Z wpływających do mnie sygnałów wynika, iż pacjenci zgłaszają zastrzeżenia odnośnie częstotliwości wykonywania badań diagnostycznych w POZ i konieczności pokrywania kosztów badań profilaktycznych z własnych środków finansowych.
W chwili obecnej brak jest gwarancji, iż badania diagnostyczne, w szczególności w ramach działań profilaktycznych, będą realizowane w częstotliwości niezbędnej dla określenia stanu zdrowia pacjenta. Wykonalność badań diagnostycznych w podstawowej opiece zdrowotnej nie jest tożsama dla wszystkich pacjentów i zależy od staranności wykonywania zawodu przez lekarza, w stosunku do którego pacjent przedłożył deklaracje wyboru. Tymczasem działania o charakterze profilaktycznym pozwalają często na wczesne wykrycie jednostki chorobowej i z tych względów winny być przez państwo premiowane. Na marginesie pragnę zauważyć, iż artykuł 159 ust. 2b ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, określający zmianę modelu finansowania POZ na rzecz premiowania koncepcji jakości opieki nad pacjentem poprzez przeznaczenie dodatkowych środków na zapewnienie profilaktycznej opieki zdrowotnej (opłata zadaniowa) oraz oczekiwanego efektu zdrowotnego i jakości opieki (dodatek motywacyjny) wchodzi w życie dopiero w dniu 1 października 2020 r.
Powyższe z punktu widzenia przeciętnego pacjenta jest długim okresem oczekiwania.
Jednocześnie, jak wynika z raportu Najwyższej Izby Kontroli (Informacja o wynikach kontroli „Dostępność i finansowanie diagnostyki laboratoryjnej”), w latach 2015-2016 udział kosztów badań laboratoryjnych w kosztach świadczeń opieki zdrowotnej ogółem w kontrolowanych placówkach kształtował się na poziomie średnio 3,3 proc. (od 0,02 proc. przy świadczeniach zdrowotnych kontraktowanych odrębnie do 6,3 proc. w przypadku ambulatoryjnej opieki specjalistycznej). Wnioski z omawianego wystąpienia pokontrolnego potwierdzają sygnały pacjentów o utrudnieniach w dostępności badań diagnostycznych.
Mając na uwadze powyższe, zwracam się do Pana Ministra z zapytaniem:
1. Jakie czynności Ministerstwo Zdrowia podejmuje dla celów zwiększenia dostępności badań diagnostycznych, w szczególności profilaktycznych na poziomie podstawowej opieki zdrowotnej?
2. Czy Ministerstwo Zdrowia przewiduje w najbliższym czasie zmiany w zasadach, w oparciu o które realizowane jest finansowanie badań diagnostycznych w podstawowej opiece zdrowotnej np. poprzez wyodrębnienie puli środków dedykowanych wyłącznie na ten cel?
3. Czy Ministerstwo Zdrowia, w ramach wsparcia profilaktyki zachorowań, planuje stworzenie programu finansowanego ze środków publicznych mającego na celu określenie gwarantowanych, cyklicznych badań laboratoryjnych dla ludności w określonych wieku realizowanych przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej?
21 sierpnia 2018 roku Poseł Małgorzata Zwiercan i pozostali autorzy otrzymali odpowiedź na interpelację w sprawie dostępności badań w podstawowej opiece zdrowotne.
Warunki udzielania świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych zostały uregulowane w przepisach ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1938, z późn. zm.) i aktach wykonawczych do ww. ustawy. Zgodnie z art. 32 ww. ustawy, świadczeniobiorca ma prawo do świadczeń z zakresu badań diagnostycznych, w tym medycznej diagnostyki laboratoryjnej, wykonywanych na podstawie skierowania lekarza ubezpieczenia zdrowotnego, felczera ubezpieczenia zdrowotnego lub skierowania pielęgniarki lub położnej, o których mowa w art. 15a ust. 6 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2018 r. poz. 123, z późn. zm.), będącej pielęgniarką ubezpieczenia zdrowotnego lub położną ubezpieczenia zdrowotnego.
Jednocześnie uprzejmie wyjaśniam, iż niezależnie od obowiązujących regulacji prawnych, w tym dotyczących organizacji podstawowej opieki zdrowotnej podjęcie decyzji o skierowaniu świadczeniobiorcy na określone badania z zakresu medycznej diagnostyki laboratoryjnej, jest autonomiczną decyzją lekarza ubezpieczenia zdrowotnego, felczera ubezpieczenia zdrowotnego, pielęgniarki ubezpieczenia zdrowotnego lub położnej ubezpieczenia zdrowotnego. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2018 r. poz. 617, z późn. zm.), lekarz ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością.
Jednocześnie uprzejmie informuję, iż szczegółowy wykaz badań z zakresu diagnostyki laboratoryjnej oraz warunki ich realizacji realizowanych w ramach podstawowej opieki zdrowotnej określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 września 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2016 r. poz. 86, z późn. zm.), zgodnie z którym świadczeniodawca zapewnia świadczeniobiorcom, w kosztach własnej działalności, dostęp do badań diagnostycznych, w tym badań z zakresu diagnostyki laboratoryjnej.
Podstawą udzielania świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych jest umowa o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej zawarta pomiędzy świadczeniodawcą a Narodowym Funduszem Zdrowia. Właściwe jej wykonywanie gwarantują przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 8 września 2015 r. w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2016 r. poz. 1146, z późn. zm.). Świadczeniodawca, w myśl § 8 ust. 1 załącznika do ww. rozporządzenia, zapewnia udzielanie świadczeń w sposób kompleksowy, obejmujący wykonanie niezbędnych badań, w tym badań laboratoryjnych i diagnostyki obrazowej, oraz procedur medycznych związanych z udzielaniem tych świadczeń. Jednocześnie należy zauważyć, iż w przypadku stwierdzenia niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, z przyczyn leżących po stronie świadczeniodawcy, istnieje możliwość nałożenia na świadczeniodawcę kary umownej. W przypadku udzielania świadczeń w sposób rażąco nieodpowiadający wymogom określonym w obowiązujących przepisach lub umowie, zgodnie z § 30 ust. 1 pkt 1, wysokość kary umownej wynosi do 2% kwoty zobowiązania wynikającego z umowy za każde stwierdzone naruszenie.
Ponadto uprzejmie informuję, iż ustawą z dnia 27 października 2017 r. o podstawowej opiece zdrowotnej (Dz. U. poz. 2217, z późn. zm.) wprowadzono nowy model sprawowania opieki nad pacjentem, w ramach którego zostanie zapewniona kompleksowa opieka i leczenie w podstawowej opiece zdrowotnej (POZ). Przepisy ww. ustawy, zobowiązują świadczeniodawcę, w ramach koordynacji, do zapewnienia profilaktycznej opieki zdrowotnej dostosowanej do wieku i płci pacjenta oraz zidentyfikowanych problemów zdrowotnych i populacji objętej opieką, jak również badań diagnostycznych i konsultacji specjalistycznych, zgodnie z indywidualnym planem diagnostyki, leczenia i opieki. Istotą tego rozwiązania jest zapewnienie przez świadczeniodawcę szerszego katalogu badań diagnostycznych i konsultacji specjalistycznych.
Jednocześnie uprzejmie informuję, iż w związku z planowanym wdrożeniem opieki koordynowanej, zostanie wprowadzony motywujący system finansowania POZ, którego celem jest zagwarantowanie optymalnego wykorzystania środków przeznaczonych na świadczenia zdrowotne. Dotychczasowy model finasowania POZ nie zawierał elementów motywujących do przyjmowania przez świadczeniodawców aktywnej postawy i koordynowania zarówno profilaktyki, jak i leczenia pacjentów. W nowym modelu finansowania POZ, obok stawki kapitacyjnej, wprowadzone zostaną:
- budżet powierzony, czyli środki na zapewnienie opieki koordynowanej (rozszerzony pakiet badań diagnostycznych i konsultacji specjalistycznych);
- opłata zadaniowa, którą będą stanowiły dodatkowe środki przeznaczone na zapewnienie profilaktycznej opieki zdrowotnej,
- dodatek motywacyjny za oczekiwany efekt zdrowotny i jakość sprawowanej opieki (więcej środków finansowych pod warunkiem osiągnięcia określonego efektu).
Przy czym należy podkreślić, iż wprowadzenie nowego modelu organizacyjnego (od 1 października 2020 r.), zostanie poprzedzone programem pilotażowym w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020, który planowany jest do dnia 31 grudnia 2019 r. Jednym z elementów pilotażu są badania bilansowe osób dorosłych, których celem jest identyfikacja pacjentów zdrowych i chorych w danej populacji. Powyższe wpisuje się w zawarty w piśmie postulat wskazujący na zasadność wprowadzenia badań przesiewowych pacjentów w ramach populacji objętej opieka danego lekarza POZ. Jednocześnie należy podkreślić, iż dopiero analiza wyników prowadzonego pilotażu pozwoli na określenie ostatecznego kształtu przyszłych rozwiązań w tym zakresie.
Reasumując, w związku ze zmianą zasad finansowania świadczeń w podstawowej opiece zdrowotnej, w tym w ramach opieki koordynowanej, której ważnym elementem będą badania diagnostyczne, należy oczekiwać wzrostu liczby wykonywanych badań laboratoryjnych, jak również wzrostu środków wykorzystanych na diagnostykę laboratoryjną w POZ.
Łączę wyrazy szacunku,
Z upoważnienia
MINISTRA ZDROWIA
PODSEKRETARZ STANU
Zbigniew J. Król