W dniu 13 lipca 2018 roku Poseł Małgorzata Zwiercan wystosowała interpelację do Ministra Sprawiedliwości Zbigniewa Ziobro w sprawie procedury adopcyjnej w Polsce
Szanowny Panie Ministrze,
W Polsce od lat ilość adopcji orzeczonych przez sąd utrzymuje się na poziomie ponad 3 tysięcy dzieci, które trafiają do nowych rodzin. Ciągle jednak jest niewiele adopcji dzieci starszych oraz z niepełnosprawnością które nowe rodziny przyjmują dość niechętnie.
Sama procedura adopcji w Polsce jest długotrwała. Dodatkowo jej rozpoczęcie wydłużane jest przez nadmierne przeciąganie przez sądy terminu przesłania do ośrodka adopcyjnego postanowienia o pozbawieniu władzy rodzicielskiej. W tym czasie procedura jest wstrzymana i dzieci nie mogą być formalnie adoptowane, co wydłuża ich czas oczekiwania na kochającą rodzinę.
W związku z powyższym proszę o odpowiedź na następujące pytania:
1. Czy ministerstwo przeprowadza kontrole sądów w zakresie terminowości przesyłania postanowień m.in. w kwestiach pozbawienia władzy rodzicielskiej?
Z poważaniem
Poseł Małgorzata Zwiercan
W dniu 20 sierpnia Poseł Małgorzata Zwiercan otrzymała odpowiedź na swoją interpelację w sprawie procedury adopcyjnej w Polsce.
Minister Sprawiedliwości uprawniony jest do wykonywania zewnętrznego nadzoru administracyjnego nad działalnością administracyjną sądów, który obejmuje analizę i ocenę prawidłowości oraz skuteczności wykonywania przez prezesów sądów wewnętrznego nadzoru administracyjnego (art. 37f ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych, t.j. Dz. U z 2018 r., poz. 23, ze zm., dalej: usp).
W ramach zewnętrznego nadzoru administracyjnego Minister Sprawiedliwości analizuje informacje roczne o działalności sądów, ustala ogólne kierunki wewnętrznego nadzoru administracyjnego, wykonywanego przez prezesów sądów apelacyjnych, kontroluje wykonywanie obowiązków nadzorczych przez prezesów sądów apelacyjnych oraz wydaje stosowne zarządzenia.
Zarówno sprawy adopcji, jak i pieczy zastępczej nad dzieckiem należą do właściwości Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, kierującego poza działem administracji rządowej rodzina, także działami – praca i zabezpieczenie społeczne.
Podkreślić należy, że szczegółowe regulacje obejmujące postępowanie adopcyjne zawiera ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 998) – dalej „uwr”. Zgodnie z treścią art. 154 ww. ustawy prowadzenie procedur przysposobienia oraz przygotowanie osób zgłaszających gotowość do przysposobienia dziecka stanowi wyłączna kompetencję ośrodka adopcyjnego.
Z danych statystycznych Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że liczba tzw. adopcji krajowych i zagranicznych wyniosła odpowiednio:
– w roku 2012: 3212 i 274
– w roku 2013: 3225 i 312
– w roku 2014: 3198 i 294
– w roku 2015: 3082 i 279
– w roku 2016: 2979 i 286
– w I pół. roku 2017: 1453 i 66
W sprawach o przysposobienie, niezależnie od tego czy jest to tzw. adopcja krajowa czy zagraniczna, sąd nie prowadzi postępowania wykonawczego, w ramach którego monitoruje dalsze losy dziecka. Minister Sprawiedliwości nie ma kompetencji do sprawowania nadzoru nad działalnością ośrodków adopcyjnych, które funkcjonują na podstawie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
Zgodnie z treścią przepisu art. 578 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2018 r., poz. 1360) – dalej kpc, sąd w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się postanowienia o pozbawieniu władzy rodzicielskiej przesyła je do właściwego ośrodka adopcyjnego, prowadzącego wojewódzki bank danych o dzieciach oczekujących na przysposobienie. Omawiana regulacja weszła w życie z dniem 1 stycznia 2012 r., a wskazany w niej termin jest instrukcyjny.
Poprzez zobowiązanie sądu do przesłania z urzędu przedmiotowego postanowienia, wojewódzki bank danych o dzieciach oczekujących na przysposobienie może wpisać informacje o dziecku do swego systemu informacyjnego i nadać bieg działaniom, mającym na celu doprowadzenie do znalezienia dla dziecka rodziny, która mogłaby je przysposobić.
Funkcjonowanie wojewódzkich banków danych o dzieciach oczekujących na przysposobienie zostało uregulowane w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej i zgodnie z art. 162 marszałek województwa wyznacza i ogłasza w wojewódzkim dzienniku urzędowym ośrodek adopcyjny właściwy do prowadzenia banku danych o dzieciach z terenu województwa oczekujących na przysposobienie i informuje o tym sąd. Ze względów organizacyjnych należy przyjąć, że sądem, do którego marszałek województwa kieruje swą informację, jest właściwy sąd apelacyjny. Zadaniem prezesa tego sądu jest skuteczne przekazanie informacji wszystkim działającym w jego obszarze sądom okręgowym i rejonowym.
Odpowiadając na pytanie czy Ministerstwo Sprawiedliwości przeprowadza kontrole sądów w zakresie terminowości przesyłania postanowień m. in. w kwestiach pozbawienia władzy rodzicielskiej, uprzejmie informuję, że czynności kontrolne w zakresie terminowości przesyłania postanowień zgodnie z uregulowaniem określonym w art. 578 § 2 kpc były przez Ministra Sprawiedliwości podejmowane w ramach zewnętrznego nadzoru administracyjnego nad działalnością administracyjną sądów.
W związku z pismem Rzecznika Praw Dziecka dotyczącym powyższej problematyki, Ministerstwo Sprawiedliwości zwróciło się w 2013 r. do prezesów sądów okręgowych o nadesłanie informacji dotyczących stosowania powyższej regulacji. Z analizy uzyskanych informacji wynikało, że od dnia 1 stycznia 2012 roku, tj. od momentu wejścia w życie przepisu art. 578 § 2 kpc, praktyka sądów opiekuńczych w stosowaniu tej regulacji nie była jednolita, nie tylko w skali kraju, lecz również na obszarze właściwości poszczególnych sądów okręgowych.
Z przeprowadzonej analizy wynikało, że część sądów nie dochowuje terminu określonego w art. 578 § 2 kpc, przy czym powody opóźnień są różnorodne. W niektórych sądach przyczyną przekroczenia 7-dniowego terminu było np. przesyłanie orzeczeń do innych podmiotów niż wskazane w tym przepisie.
Wobec powyższego, zasadnym w ocenie Ministerstwa Sprawiedliwości było podejmowanie, poprzez czynności nadzorcze, działań w celu ujednolicenia praktyki i upowszechniania obowiązku wynikającego z ww. przepisu. Dlatego też Ministerstwo Sprawiedliwości działając w oparciu o przepis art. 37g usp wśród kierunków wewnętrznego nadzoru administracyjnego wykonywanego przez prezesów sądów apelacyjnych na rok 2015 wskazało tematykę prawidłowości wykonywania przez sądy obowiązku wynikającego z treści art. 578 § 2 kpc, z propozycją przeprowadzenia lustracji spraw, które uprawomocniły się w roku 2014 r.
Z poważaniem
Michał Wójcik