W dniu 27 lipca 2018 roku Poseł Małgorzata Zwiercan wystosowała interpelację do Prezesa Rady Ministrów Pana Mateusza Morawieckiego w sprawie zapisów Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów.
Szanowny Panie Premierze,
przedmiotowe Rozporządzenie zostało przygotowane i wprowadzone w 1996 r., czyli dwadzieścia dwa lat temu. Podstawa prawna tejże regulacji znajduje się w kodeksie pracy w art. 232. Upływający czas, zmiana przepisów prawa oraz postęp technologiczny wpływają na dezaktualizację niektórych zapisów rozporządzenia.
Z informacji, które napływają do mojego biura poselskiego wynika, że Rozporządzenie dotyczy tylko pracowników, tj. osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę – zgodnie z art. 2 KP. W ostatnich dwóch latach dokonano wielu zmian na korzyść pracownika, również w oparciu o tzw. umowy cywilnoprawne. Spora część pracowników zatrudnionych chociażby w call center to pracownicy zatrudniani właśnie w oparciu o umowę cywilnoprawną.
Przedmiotowe Rozporządzenie miało za zadanie chronić osoby pracujące w warunkach szczególnie uciążliwych. Czy nie warto więc rozszerzyć jego zapisy również o pracowników zatrudnianych w oparciu o umowę zlecenie (dzieło)?
Przepisy ww. rozporządzenia w nie określają szczegółowych warunków zapewnienia przez pracodawcę napojów (zapisy nie określają, np. jaki rodzaj napoju pracownik winien otrzymać, czy chodzi o wodę czy napój energetyczny) oraz nie rozstrzygają kwestii czy napój ten ma być butelkowany czy udostępniony z kranu poprzez zastosowanie filtrów, a także ile napoju na dobę przysługuje minimalnie pracownikowi.
Problematyczną kwestią są również posiłki dla pracowników, którzy spożywają tylko produkty bezmięsne albo ze względów zdrowotnych nie mogą spożywać wszystkich produktów.
W związku z powyższym proszę o odpowiedzi na pytania:
- Czy pracodawca w przypadku pracownika wegetarianina lub pracownika z nietolerancją na konkretne składniki pokarmowe może/musi wydawać pracownikowi odpowiednie produkty, z których sam będzie sobie przygotowywał odżywcze posiłki lub czy ma zapewnić mu korzystanie z gotowych dań w punkcie gastronomicznym, np. barze czy restauracji, z kuchnią respektującą preferencje żywieniowe?
- Czy są określone normy wynikające z innych przepisów które można by zaimplementować do wspomnianego rozporządzenia określające jaki rodzaj i jaką ilość napojów powinien zapewnić pracodawca swojemu pracownikowi?
- Czy w Kancelarii Premiera Rady Ministrów trwają prace nad zmiana przywołanego rozporządzenia tak, by obejmowało ono wszystkich pracowników – niezależnie od sposobu ich zatrudnienia?
Z poważaniem
Poseł Małgorzata Zwiercan
W dniu 23 sierpnia 2018 roku Poseł Małgorzata Zwiercan otrzymała odpowiedź na swoją interpelację dotyczącą rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów.
Kodeks pracy reguluje prawa i obowiązki pracowników i pracodawców. Pracownikiem, zgodnie z art. 2 Kodeksu pracy, jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Osoby świadczące pracę na innej podstawie prawnej niż umowa o pracę, w tym w oparciu o umowy cywilnoprawne, nie są pracownikami w rozumieniu Kodeksu pracy.
Warto dodać, iż z przepisów art. 304 § 1 i 3 Kodeksu pracy wynika, że do obowiązków pracodawcy (lub przedsiębiorcy niebędącego pracodawcą, organizującego pracę wykonywaną przez osoby fizyczne) należy zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, o których mowa w art. 207 § 2 Kodeksu pracy, osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą. Sposób realizacji tego obowiązku ustala pracodawca biorąc pod uwagę charakter pracy oraz zagrożenia związane z jej wykonywaniem. Spełnienie ww. obowiązku może być zapewnione poprzez m.in. organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz zapewnienie przestrzegania w zakładzie pracy przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także reagowanie na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywanie środków podejmowanych w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy.
Przywołane powyżej przepisy nie dają jednak podstaw do traktowania osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy tak jak pracowników, w rozumieniu Kodeksu pracy. Należy zauważyć, że wszystkie kwestie dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy mogą być regulowane indywidualnie w umowie między podmiotami.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz. U. poz. 279) zostało wydane na podstawie art. 232 Kodeksu pracy. Zgodnie z tym przepisem pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych nieodpłatnie, odpowiednie posiłki i napoje, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych.
Odpowiadając na zawarte w interpelacji pytania należy wyjaśnić:
Ad. 1. Odnosząc się do pytania o możliwości zapewnienia odpowiedniego posiłku profilaktycznego dla wegetarianina lub pracownika z nietolerancją na konkretne składniki pokarmowe należy zauważyć, że na podstawie § 2 ust. 1 ww. rozporządzenia – posiłki powinny zawierać ok. 50-55% węglowodanów, 30-35% tłuszczów, 15% białek oraz posiadać wartość kaloryczną około 1000 kcal. W przypadku, gdy pracodawca nie ma możliwości wydawania posiłków ze względu na rodzaj wykonywanej przez pracownika pracy lub ze względów organizacyjnych, może zapewnić w czasie pracy – zgodnie z § 2 ust. 2:
1) korzystanie z takich posiłków w punktach gastronomicznych,
2) przyrządzanie posiłków przez pracownika we własnym zakresie z otrzymanych produktów.
Nie ma przeszkód, aby pracodawca zapewnił pracownikowi posiłek zgodnie z preferencjami żywieniowymi (np. ze względu na określone alergie czy filozofię żywienia), zwłaszcza że w myśl § 5 rozporządzenia pracodawca ustala w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi lub po uzyskaniu opinii przedstawicieli pracowników, gdy u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa, m.in. szczegółowe zasady wydawania posiłków i napojów, a także warunki uzasadniające zapewnienie posiłków w sposób, o którym mowa w § 2 ust. 2.
Ad. 2. W kwestii rodzaju i ilości napojów należy wyjaśnić, iż z przepisów rozporządzenia wynika, że pracodawca zapewnia pracownikom napoje w ilości zaspokajającej potrzeby pracowników, odpowiednio zimne lub gorące w zależności od warunków wykonywania pracy, a w przypadku wykonywania przez pracowników pracy w warunkach gorącego mikroklimatu charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25°C – napoje wzbogacone w sole mineralne i witaminy (§ 4 ust. 2 rozporządzenia). Zgodnie z przepisami rozporządzenia napoje powinny być dostępne dla pracowników w ciągu całej zmiany roboczej (§ 6 ust. 3). Szczegółowo nie określano rodzaju napojów – ich zadaniem jest bowiem zaspokajanie pragnienia, zatem należy zapewnić napoje, które zapewniają realizację tego wymogu (np. woda mineralna, niskosłodzone soki).
Ponadto, z przepisów § 112 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
(Dz. U. z 2003 r. poz. 1650, z późn. zm.) wynika, że pracodawca jest obowiązany zapewnić wszystkim pracownikom wodę zdatną do picia lub inne napoje, a zatrudnionym stale lub okresowo w warunkach szczególnie uciążliwych zapewnić oprócz wody, inne napoje. Ilość, rodzaj i temperatura tych napojów powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy i potrzeb fizjologicznych pracowników. Szczegółowe zasady zaopatrzenia w napoje pracowników zatrudnionych w warunkach uciążliwych określają odrębne przepisy, tj. przepisy rozporządzenia w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów.
Ad. 3. Odnosząc się do pytania, czy są prowadzone prace nad zmianą przywołanego rozporządzenia uprzejmie informuję, że obecnie trwają prace nad projektem rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie posiłków profilaktycznych i napojów. Zmiany te nie dotyczą jednak obejmowania zakresem przedmiotowego rozporządzenia osób wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, gdyż rozporządzenie to stanowi akt wykonawczy Kodeksu pracy, a więc aktu prawnego określającego prawa i obowiązki pracowników i pracodawców.
Mam nadzieję, że przedstawione powyżej informacje oraz wyjaśnienia zostaną uznane za wyczerpujące i satysfakcjonujące.