W dniu 7 listopada 2018 roku Poseł Małgorzata Zwiercna wystosowała interpelację do Ministra Sprawiedliwości Pana Zbigniewa Ziobro w sprawie tzw. dopalaczy
Szanowny Panie Ministrze!
Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej wprowadziła kolejne rozwiązania prawne, które ograniczają dostępność tzw. dopalaczy. Nowe substancje psychoaktywne znajdujące się w wykazie nowych substancji psychoaktywnych, który stanowi załącznik do ustawy, zostały objęte kontrolą analogiczną jak środki odurzające i substancje psychotropowe (narkotyki). Czyny zabronione względem znajdujących się w wykazie nowych substancji psychoaktywnych wiążą się obecnie z zastosowaniem odpowiedzialności karnej. Umożliwia to skuteczniejszą niż dotychczas ochronę społeczeństwa przed tymi substancjami przy zaangażowaniu policji i sądów.
Wprowadzenie zmiany, w wyniku której zamieszczanie niebezpiecznych substancji w wykazie nowych substancji psychoaktywnych dokonuje się w drodze rozporządzenia sprawia, że czas niezbędny do prowadzenia prac legislacyjnych jest krótszy niż w przypadku zmiany regulacji ustawowych. Trzeba jednak pamiętać, iż producenci dopalaczy bardzo szybko tworzą kolejne modyfikacje chemiczne substancji psychoaktywnych lub innych substancji o podobnym działaniu i potencjale uzależnieniowym. Można się zastanowić, czy nie należałoby zdelegalizować w obrocie pozaaptecznym grup substancji chemicznych, które stanowią podstawę produkcji dopalaczy oraz wszystkich ich pochodnych, tzw. analogów, by unikać sytuacji, w której nieznaczna modyfikacja chemiczna nowej substancji psychoaktywnej czyni z niej tzw. dopalacz nie wskazany w wykazie nowych substancji psychoaktywnych. Tym samym czyny zabronione względem tej substancji nie podlegają odpowiedzialności karnej a jedynie administracyjnej. Stosowanie odpowiedzialności administracyjnej nie przyniosło przyniosło spodziewanych efektów – co było jednym z powodów wprowadzenia wymienionych zmian w Ustawie z 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej w odniesieniu do nowych substancji psychoaktywnych.
Zorganizowane grupy przestępcze zajmujące się produkcją, sprowadzaniem, przemytem, przetwarzaniem, porcjowaniem i dystrybucją nowych substancji psychoaktywnych i środków zastępczych w ostatnich latach przeniosły w dużej mierze działalność sprzedażową do Internetu. Dostępne są w sieci internetowej portale, na których można dokonać zakupu i zlecić przesyłkę dopalaczy. Wydaje się, iż istnieje możliwość znacznego ograniczenia dostępu do takich portali i są przesłanki, by sądzić, że przyniesie to pozytywne efekty. Przykładem może być narzędzie wprowadzone Ustawą z dnia 15 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o grach hazardowych oraz niektórych innych ustaw. Ustawa ta wprowadziła Rejestr Domen Służących do Oferowania Gier Hazardowych Niezgodnie z Ustawą. Operatorzy komunikacyjni blokują strony internetowe wpisane do Rejestru Domen Służących do Oferowania Gier Hazardowych Niezgodnie z Ustawą. Zastosowanie podobnego rozwiązania, ukierunkowanego na wyszukiwanie internetowych sklepów z dopalaczami, umieszczanie ich w odpowiednim rejestrze portali i blokowanie do nich dostępu może okazać się skutecznym narzędziem, które ograniczy rozpowszechnianie oraz dostępność tzw. dopalaczy. Istota tego rozwiązania byłaby analogiczna do tego, które jest prowadzone w odniesieniu do stacjonarnych punktów sprzedaży dopalaczy.
W czerwcu br. w mediach ukazała się informacja na temat zlikwidowania przez policję dwóch sklepów internetowych z dopalaczami. Działania te były efektem śledztwa wszczętego po śmierci 16-latka, który zmarł po zażyciu środków odurzających zakupionych w Internecie. Śledztwo ujawniło istnienie grupy przestępczej zajmującej się sprowadzaniem z Azji dopalaczy, przetwarzaniem ich, porcjowaniem i sprzedawaniem przez internetowe sklepy umieszczane na azjatyckich serwerach. Policjanci skutecznie zablokowali domeny, zatrzymali dilerów i zlikwidowali infrastrukturę sprowadzania i dystrybucji dopalaczy.
Działania dilerów nowych substancji psychoaktywnych i środków zastępczych wykazują dużą dynamikę, stąd nieustannie należy analizować sytuację, by tworzyć odpowiednie narzędzie przeciwdziałania chroniąc zdrowie i życie osób przyjmujących, w tym szczególnie ludzi młodych.
W związku z tym chciałabym skierować do Pana Ministra pytania:
- Czy Ministerstwo Sprawiedliwości widzi możliwość zdelegalizowania grup substancji chemicznych, które stanowią podstawę produkcji dopalaczy wraz z ich pochodnymi, tak zwanymi analogami, by pojawiające się w nielegalnym obrocie kolejne modyfikacje chemiczne substancji psychoaktywnych podlegały od początku definicji nowych substancji psychoaktywnych i były objęte odpowiedzialnością karną?
- Czy Ministerstwo Sprawiedliwości przewiduje możliwość podjęcia działań ukierunkowanych na tworzenie rejestru domen oferujących sprzedaż dopalaczy i blokowanie do nich dostępu?
Z poważaniem
Poseł Małgorzata Zwiercan
W dniu 7 marca 2019 roku Poseł Małgorzata Zwiercan otrzymała odpowiedź na swoją interpelację w sprawie tzw. dopalaczy.
Rzeczpospolita Polska jako jeden z pierwszych krajów Unii Europejskiej rozwiązała systemowo zwalczanie „dopalaczy” z dniem 27 listopada 2010 r., poprzez wprowadzenie zakazu wytwarzania i wprowadzania do obrotu środków zastępczych, a od dnia 1 lipca 2015 r. również nowych substancji psychoaktywnych. Ponadto przepisy ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy
o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. poz. 1490) objęły prawem karnym
tzw. „dopalacze” w aspekcie nowych substancji psychoaktywnych.
W odpowiedzi na pytanie pierwsze, uprzejmie informuję, że przepisy ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej ułatwiają zdelegalizowanie nowych substancji psychoaktywnych oraz ich grup. Nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, biorąc pod uwagę fakt gwałtownej rozbudowy rynku nowych narkotyków oraz stwierdzanej coraz częściej obecności substancji o ostrej toksyczności, a także mając na uwadze, że w nadchodzących latach substancje te będą stanowić jedno z największych wyzwań dla zdrowia i bezpieczeństwa publicznego, wzmocniła postępowanie z zakresu oceny ryzyka stwarzanego przez substancje psychoaktywne.
Równocześnie z wejściem w życie ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, w tym dniu weszło również w życie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 17 sierpnia 2018 r. w sprawie wykazu substancji psychotropowych, środków odurzających oraz nowych substancji psychoaktywnych (Dz. U. poz. 1591).
Regulacja ta, podnosi poziom ochrony zdrowia, ponieważ uprzednio dodanie substancji do listy narkotyków wymagało każdorazowej nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, a zatem wiązało się z długotrwałym procesem legislacyjnym, którego ramy formalne powodują, że ustawodawca nie jest w stanie wprowadzić zmian szybciej niż pojawiające się na rynku substancje.
Ustawa o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej zrównała status nowych substancji psychoaktywnych ze statusem substancji psychotropowych i środków odurzających. Nowe substancje psychoaktywne określone w wykazie nowych substancji psychoaktywnych, stanowiącym załącznik nr 3 do rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie wykazu substancji psychotropowych, środków odurzających oraz nowych substancji psychoaktywnych, zostały zdefiniowane przez listę związków chemicznych oraz wykazy grup substancji, posiłkując się przepisami prawa generycznego. Uniemożliwia to dotychczasową bezkarność
w zakresie prostych syntez nowych związków narkotycznych.
Na podstawie ustawy 24 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy przeciwdziałaniu narkomanii oraz niektórych innych ustaw Minister Zdrowia powołał Zespół do spraw oceny ryzyka zagrożeń dla zdrowia lub życia ludzi związanych z używaniem nowych substancji psychoaktywnych, zwany dalej „Zespołem”, któremu przewodniczy Główny Inspektor Sanitarny. Zespół dokonuje szczegółowych ocen ryzyka i kwalifikacji substancji psychoaktywnych zidentyfikowanych w tzw. „dopalaczach”, rekomendując je do objęcia ustawą w celu kryminalizacji. Zmiana przepisów ww. rozporządzenia, następuje przy uwzględnieniu oceny substancji zidentyfikowanych w nowych narkotykach, której dokonuje Zespół.
Należy ponownie podkreślić, że w przypadku rozporządzenia, czas niezbędny do prowadzenia prac legislacyjnych jest krótszy niż w przypadku zmiany regulacji ustawowych, co ma przede wszystkim umożliwić skuteczniejszą oraz szybszą ochronę społeczeństwa przed niebezpiecznymi substancjami. Wskazać również należy,
że zdelegalizowanie substancji służących do nielegalnych produkcji nowych narkotyków następuje również w wyniku przepisów międzynarodowych.
Prekursory i pre- prekursory, ujawnione w trakcie nielegalnej produkcji narkotyków, sukcesywnie zostają poddawane kontroli. Ostatnio np.: substancje APAAN, ANPP, NPP, stosowane na szeroką skalę do nielegalnej produkcji fentanyli, od dnia 7 lipca 2018 r. zostały objęte kontrolą na mocy rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2018/729 z dnia 26 lutego 2018 r. zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 273/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie Rady (WE) nr 111/2005 w odniesieniu do włączenia niektórych prekursorów narkotyków do wykazu substancji sklasyfikowanych, w związku z decyzjami 60/12 i 60/13 Komisji ONZ ds. Środków Odurzających, przyjętymi podczas sześćdziesiątej sesji w dniu 16 marca 2017 r., 4-anilino-N-fenetylopiperydyna (ANPP) i N-fenetylo-4-piperydon (NPP) zostały dodane do tabeli I w Konwencji Narodów Zjednoczonych o zwalczaniu nielegalnego obrotu środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi z 19 grudnia 1988 r.
ANPP jest bezpośrednim prekursorem fentanylu i acetylofentanylu. NPP może być używany jako substancja wyjściowa dla ANPP, obie substancje można łatwo przekształcić w fentanyl lub analogi fentanylu. W celu rozwiązania tego problemu wprowadzono kontrolę przywozu ANPP i NPP. Podkreślenia wymaga również fakt, że ANPP i NPP są stosowane niemal wyłącznie w przemyśle farmaceutycznym i do produkcji kontrolowanego produktu leczniczego, co oznacza, że substancje te były już poddane ścisłej kontroli w ramach systemu zezwoleń na leki i dla producentów, dystrybutorów i innych podmiotów zajmujących się farmaceutycznymi substancjami czynnymi.
Mając na względzie nowe przepisy antynarkotykowe, z inicjatywy Głównego Inspektora Sanitarnego w dniu 26 listopada 2018 r. zostało zawarte Porozumienie pomiędzy Głównym Inspektorem Sanitarnym, Komendantem Głównym Policji, Szefem Krajowej Administracji Skarbowej, Prokuratorem Krajowym, Komendantem Głównym Straży Granicznej i Głównym Inspektorem Farmaceutycznym o współpracy w celu sprawnego i skutecznego wykonywania zadań w zakresie przeciwdziałania wprowadzaniu do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej środków zastępczych i nowych substancji psychoaktywnych, zwane dalej „Porozumieniem”. Porozumienie umożliwia sprawne koordynowanie zadań i wymianę informacji o działaniach prowadzonych przez wszystkie Służby. W tym celu zostanie powołany na szczeblu krajowym Komitet Sterujący, w skład którego wchodzi jeden przedstawiciel każdej ze Stron. Oczekiwane korzyści
z podpisanego Porozumienia to radykalne ograniczenie podaży tych produktów
i substancji.
Nowe prawo antynarkotykowe, obowiązujące od dnia 21 sierpnia 2018 r. w zakresie ograniczania zagrożeń zdrowia publicznego stwarzanych przez nowe narkotyki spełnia zamierzone cele. W zakresie przypadków zatruć nowymi narkotykami, w okresie październik-listopad 2018 r. można już zauważyć trend spadkowy. Potwierdza to raport Konsultanta Krajowego w dziedzinie toksykologii klinicznej, z dnia
9 grudnia 2018 r. Informacja o zgłoszonych przypadkach zatruć nowymi substancjami psychoaktywnymi.
Odnosząc się do pytania drugiego zawartego w interpelacji, uprzejmie informuję, że zastosowanie analogicznych przepisów, do tych, które zostały wprowadzone ustawą
z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz.U. z 2018 r. poz. 165, z późn. zm.) w zakresie blokowania domen internetowych, mogłoby stanowić skuteczne narzędzie ograniczania rozpowszechniania tzw. „dopalaczy”. Biorąc pod uwagę poruszaną
w interpelacji sprawę zamkniętych przez Policję dwóch sklepów internetowych
z „dopalaczami”, które były efektem śledztwa wszczętego po śmierci 16-latka, który zmarł po zażyciu środków odurzających zakupionych w Internecie, należałoby ponownie rozważyć wprowadzenie przepisów dotyczących blokowania stron internetowych służących do oferowania tzw. dopalaczy. Należy zauważyć, że kwestia utworzenia rejestru domen internetowych służących do oferowania środków zastępczych i nowych substancji psychoaktywnych była przedmiotem nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, jednak podczas prowadzonych prac legislacyjnych, na etapie Stałego Komitetu Rady Ministrów, została ona wycofana z projektu ustawy. Projekt ustawy zakładał, że Główny Inspektor Sanitarny będzie prowadził rejestr domen internetowych służących do oferowania lub wprowadzania do obrotu tzw. dopalaczy. Rejestr byłby jawny i każdy miałby prawo dostępu do danych w nim zawartych. Rejestr byłby prowadzony w systemie teleinformatycznym umożliwiającym automatyczne przekazywanie informacji do systemów teleinformatycznych przedsiębiorców telekomunikacyjnych.
Do dnia 30 listopada 2018 r. zanotowano w Polsce 61 zgonów po użyciu nowych narkotyków. Należy podkreślić, że nie ma to związku ze zmianami legislacyjnymi,
a wynika z większego niż wcześniej rozpowszechnienia substancji z grupy syntetycznych opioidów (pochodnych fentanylu) będących w ofercie sklepów internetowych. Należy zauważyć, że Główny Inspektor Sanitarny w wydawanych ostrzeżeniach zwraca szczególną uwagę na opioidy (fentanyle), których użycie może doprowadzić do zgonu z powodu nagłego zatrzymania oddechu, mając na względzie,
że na europejskich rynkach narkotykowych, w tym w Polsce, wzrasta zagrożenie
z powodu fentanylu i jego pochodnych.
Łączę wyrazy szacunku,
z upoważnienia Ministra Zdrowia
Zbigniew J. Król
Podsekretarz Stanu