W dniu 9 listopada 2018 r. Poseł Małgorzata Zwiercan wystosowała interpelację do Ministra Sprawiedliwości Pana Zbigniewa Ziobro w sprawie nowelizacji Kodeksu postępowania karnego.
Szanowny Panie Ministrze,
czynności postępowania przygotowawczego związane z popełnieniem przestępstw z art. 222 Kodeksu karnego [naruszenie nietykalności cielesnej funkcjonariusza], art. 223 Kodeksu karnego [czynna napaść na funkcjonariusza], art. 224 Kodeksu karnego [wywieranie wpływu na czynności służbowe], art. 226 Kodeksu karnego [znieważenie funkcjonariusza] najczęściej prowadzone są przez jednostkę policji, w której służbę pełni pokrzywdzony.
W takiej sytuacji dana jednostka policji skupia role organu wykonującego czynności postępowania przygotowawczego, pokrzywdzonego oraz świadków.
W moim przekonaniu trudno w tej sytuacji uniknąć wpływu relacji osobistych, koleżeńskich oraz służbowych pomiędzy osobami pełniącymi poszczególne, wymienione wyżej role w procesie karnym.
W związku z powyższym chciałam uzyskać odpowiedź na pytanie:
- Czy ministerstwo pracuje nad nowelizacją ustawy Kodeksu postępowania karnego? Jeżeli nie to dlaczego?
- Czy Pan Minister rozważa możliwość, by podczas prac nad nowelizacją ustawy uwzględnić przepis o treści: w stosunku do przestępstw określonych w art. 222, art. 223, art. 224 oraz art. 226 Kodeksu karnego, w przypadku gdy pokrzywdzonym jest funkcjonariusz policji, postepowanie przygotowawcze prowadzą organy, których siedziba znajduje się w okręgu innego Sądu, niż miejsce popełnienia przestępstwa oraz siedziba jednostki, w której służbę pełni pokrzywdzony funkcjonariusz?
Z poważaniem
Poseł Małgorzata Zwiercan
W dniu 27 grudnia 2018 roku Poseł Małgorzata Zwiercan otrzymała odpowiedź na swoja interpelację w sprawie nowelizacji kodeksu postępowania karnego.
Tytułem wstępu należy podkreślić, że w przepisach art. 31-39 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 2017 r. poz. 1904, z późn. zm., dalej: k.p.k.) ustalone zostały zarówno ogólne reguły, jak i kryteria dodatkowe odnoszące się do właściwości miejscowej organu prowadzącego postępowanie karne.
Nadto, w odniesieniu do jednostek organizacyjnych prokuratury przepisy te zostały uzupełnione stosownymi unormowaniami ujętymi w § 113-116 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 kwietnia 2016 r. – Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury (Dz. U. z 2017 r. poz. 1206, z późn. zm., dalej: Regulamin). Co istotne, ostatni z powołanych przepisów w ust. 5 przewiduje możliwość odstąpienia od zasad ogólnych ustalania właściwości miejscowej i przekazania sprawy innej niż właściwa jednostce organizacyjnej prokuratury w szczególnie uzasadnionych przypadkach, w pojęciu których mieści się także potrzeba zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego i uniknięcia ewentualnych zarzutów braku obiektywizmu, stronniczości czy nierzetelności w wykonywaniu czynności procesowych.
Na każdym zatem etapie postępowania przygotowawczego prokurator postępowanie to prowadzący lub nadzorujący zobligowany jest do bieżącej analizy przesłanek mogących wskazywać na konieczność postąpienia w myśl § 116 ust. 5 Regulaminu.
W odniesieniu do rozważanego zagadnienia nie mniej ważne, o ile nawet nie istotniejsze znaczenie mają jednak szczegółowe uregulowania zawarte w przepisach art. 47 § 1 k.p.k. w zw. z art. 40 § 1 pkt 1-4, 6 i 10, § 2 k.p.k. oraz art. 41 k.p.k., art. 41a k.p.k. i art. 42 k.p.k., a także art. 47 § 2 k.p.k. i art. 48 k.p.k., normujących kwestie związane z wyłączeniem prowadzącego postępowanie przygotowawcze, tak prokuratora, jak i każdego innego – posiadającego w tym zakresie stosowne kompetencje – funkcjonariusza publicznego, a w tym policjanta.
Regulacje te w odniesieniu do prokuratorów znajdują uzupełnienie w § 117 Regulaminu, zaś co do policjantów – w zarządzeniu nr 4 Komendanta Głównego Policji z dnia 9 lutego 2017 r. w sprawie niektórych form organizacji i ewidencji czynności dochodzeniowo-śledczych Policji oraz przechowywania przez Policję dowodów rzeczowych uzyskanych w postępowaniu karnym (Dz. Urz. KGP z 2017 r., poz. 9, z późn. zm.). Drugi z wymienionych aktów prawnych, wśród rozlicznych unormowań zawartych w rozdziałach 4 i 5, a odnoszących się zarówno do nadzoru w postępowaniu, jak i do właściwości rzeczowej i miejscowej oraz przekazywania materiałów lub akt postępowania, które to unormowania pozwalają z doskonałym skutkiem zapobiegać nieprawidłowościom wskazywanym w interpelacji, przewiduje m.in. możliwość przekazania sprawy – w szczególnie uzasadnionych przypadkach – przez kierownika nadrzędnej jednostki Policji, z własnej inicjatywy lub na wniosek kierownika jednostki organizacyjnej prokuratury, innej podległej jednostce Policji, która nie jest właściwa miejscowo lub rzeczowo do prowadzenia postępowania. Przekazanie takie może nastąpić zwłaszcza wówczas, gdy wystąpią okoliczności, o których mowa w art. 47 k.p.k. (§ 20 ust. 1 pkt 3 zarządzenia).
Przywołane przepisy dotyczą każdego postępowania karnego, bez względu na wagę sprawy, osobę pokrzywdzonego czy podejrzanego (oskarżonego) lub innego uczestnika postępowania oraz przyjętą kwalifikację prawną czynu, a przewidziany w nich tryb procedowania nie wpływa zasadniczo na przedłużenie toczącego się postępowania. Tym samym znajdują one zastosowanie także w sytuacjach pojawienia się wątpliwości co do bezstronności i rzetelności osób wykonujących czynności procesowe w danej sprawie, w tym również takiej, w której pokrzywdzonym czynem z art. 222-224 lub z art. 226 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 2017 r. poz. 2204, z późn. zm., dalej: k.k.) jest funkcjonariusz Policji.
Nie może i nie powinno przy tym umknąć uwadze, że nawet jeśli w konkretnej sprawie postępowanie przygotowawcze prowadzone jest przez funkcjonariusza Policji, to nadzór nad nim, także w zakresie prawidłowości realizowanych czynności procesowych, sprawuje prokurator i w razie stwierdzonych uchybień zobligowany jest on do przedsięwzięcia prawem przewidzianych działań, począwszy od ich wytknięcia, przez spowodowanie zmiany jednostki prowadzącej postępowanie, aż po zainicjowanie postępowania służbowego lub karnego. Stąd też obowiązujące uregulowania – pod warunkiem ich właściwego stosowania – powinny być wystarczające dla zapewnienia sprawnego i prawidłowego przebiegu postępowań karnych we wskazanych w interpelacji sprawach, a także dostarczać skutecznych narzędzi służących eliminowaniu uchybień, o których w interpelacji tej mowa. Trudno też oczekiwać, że bez przestrzegania tych unormowań wskazanym nieprawidłowościom w prowadzonych postępowaniach przygotowawczych o przestępstwa z art. 222-224 k.k. lub z art. 226 k.k. zapobiegnie kazuistyczne unormowanie w Kodeksie postępowania karnego kwestii właściwości miejscowej. Wszak to rolą przełożonych policjanta oraz prokuratora nadzorującego postępowanie jest, aby do takich patologii nie dochodziło, a żeby temu zapobiegać i jednocześnie zjawiska takie zwalczać, mają ku temu opisane już, ustanowione przez dotychczas obowiązujące przepisy prawa, środki.
Co więcej, nie tylko pokrzywdzony, ale każdy uczestnik postępowania, który dostrzeże tego typu nieprawidłowości czy też okoliczności wskazujące na stronniczość prowadzącego postępowanie przygotowawcze, uprawniony jest do ich zasygnalizowania tym organom, przy czym strona postępowania może w tym zakresie złożyć również stosowny wniosek o wyłączenie takiego prowadzącego postępowanie funkcjonariusza publicznego.
Z poważaniem,
Marcin Warchoł