W dniu 20 listopada 2018 r. Poseł Małgorzata Zwiercan wystosowała interpelację do Ministra Środowiska Pana Henryka Kowalczyka sprawie ustawy odorowej.
Szanowny Panie Ministrze,
Gnojowica, którą stanowią m.in. resztki pasz, odchody, środki dezynfekcji przechowywana jest w szambie od kilku miesięcy do pół roku. W tym czasie zachodzą procesy gnilne, ale też wydzielają się gazy – cuchnące związki trujące.
Niestety powstające podczas przechowywania gnojowicy gazy powodują okropny odór, a przede wszystkim w dużym stężeniu stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka.
Namawia się hodowców, by stosowali naturalną gnojowicę w sposób niezagrażający zdrowiu ludzi, zwierząt czy środowisku. W tabeli rolniczego wykorzystania ścieków podaje się, że odległość stosowania ścieku-nawozu gnojowicy od terenów zamieszkałych nie może być mniejsze niż 200 m przy sposobie rozbryzgowym. W przypadku łąk, których się nie przykrywa, ta odległość powinna być większa.
Z kolei w Kodeksie Dobrej Praktyki Rolniczej, z którego zobowiązani są korzystać rolnicy pobierający dopłaty od ARiMR, zaznacza się, że gnojowicę należy stosować „na pola odległe od terenów zamieszkałych”.
Niestety w praktyce hodowcy mogą nie stosować się do tego zapisu bez ponoszenia konsekwencji, ponieważ brakuje norm prawnych rozstrzygających problematykę emisji odorów. Dlatego znane są przypadki, kiedy hodowcy stosują ściek gnojownicę na swoich łąkach sąsiadujących z domami i gospodarstwami innych mieszkańców wsi.
W związku z powyższym proszę o odpowiedzi na następujące pytania:
- Czy ministerstwo planuje wprowadzenie ustawy odorowej lub inne zmiany w prawie zaostrzające (precyzujące) stosowanie ścieku gnojowicy na obszarach wiejskich? Jeżeli tak to kiedy? Jeżeli nie to dlaczego?
Z poważaniem
Poseł Małgorzata Zwiercan
W dniu 27 grudnia 2018 r. Poseł Małgorzata Zwiercan otrzymała odpowiedź na swoją interpelację w sprawie tzw. ustawy odorowej.
Uciążliwość zapachowa jest poważnym problemem, zarówno w skali lokalnej, jak i ogólnokrajowej, na co wskazuje odnotowywana w ostatnich latach tendencja wzrostowa liczby skarg i wniosków jej dotyczących. Resort środowiska podejmuje szereg działań mających na celu przeciwdziałanie uciążliwości zapachowej, w tym przede wszystkim:
w 2016 r. opracował Kodeks przeciwdziałania uciążliwości zapachowej, w którym zidentyfikowano źródła emisji substancji zapachowoczynnych oraz wskazano działania zaradcze dla głównych form działalności uciążliwych zapachowo, w tym przede wszystkim obiektów gospodarki odpadami, gospodarki wodno-ściekowej oraz obiektów hodowlanych;
zlecił opracowanie ekspertyzy pn. „Lista substancji i związków chemicznych, które są przyczyną uciążliwości zapachowej”. W ramach ekspertyzy sporządzono listę substancji i związków chemicznych potencjalnie uciążliwych zapachowo, a także wyznaczono jednostki zapachowe oraz wartości dopuszczalnych stężeń w powietrzu substancji i związków chemicznych.
W odniesieniu do produkcji rolniczej jednym z największych źródeł uciążliwości zapachowej jest magazynowanie i zagospodarowanie nawozów naturalnych pod uprawy roślin. Zgodnie
z ustawą z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu (Dz.U. z 2018r., poz.1259) pod pojęciem nawozów naturalnych rozumie się przeznaczony do rolniczego wykorzystania
obornik, gnojówkę, gnojowicę, guano oraz pochodzące od zwierząt gospodarskich, w rozumieniu przepisów o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich, odchody,
z wyłączeniem odchodów pszczół, nie zawierające innych dodatkowych substancji. Ustawa ta reguluje także zasady postępowania z nawozami naturalnymi pośrednio tym samym regulując
problem emisji odorów. Nawozy naturalne stanowią istotne źródło substancji odżywczych, które są niezbędne w zakresie żywienia roślin, utrzymują żyzność, jak i aktywność biologiczną gleby, ale są również źródłem uciążliwości zapachowej. Niezbędnym jest, aby stosowanie nawozów naturalnych w rolnictwie przebiegało zgodnie z zasadami przyjętymi
w Kodeksie Dobrej Praktyki Rolniczej.
W ramach Kodeksu określono praktyki, zasady i procedury m.in. działań w zakresie ochrony powietrza, mających na celu ograniczenie emisji substancji zapachowoczynnych z produkcji
rolniczej, poprzez prawidłowe stosowanie nawozów i utrzymywanie budynków inwentarskich.
Kodeks ten m.in. wskazuje aby nie stosować nawozów:
na glebach zalanych wodą, przykrytych śniegiem lub zamarzniętych;
w okresie od 1 grudnia do ostatniego dnia lutego;
naturalnych w postaci płynnej i mineralnych azotanowych na gleby bez okrywy roślinnej, położonych na stokach o nachyleniu większym niż 10°;
naturalnych w formie płynnej (gnojowica, gnojówka), w całym okresie wegetacji roślin, przeznaczonych do bezpośredniego spożycia przez ludzi;
naturalnych w odległości do 20 m od wód powierzchniowych, stref ochrony wód i obszarów morskiego pasa nadbrzeżnego.
Wskazane natomiast zostało aby:
nawozy organiczne zostały wymieszane z glebą (przyorane) najlepiej w ciągu kilku godzin i nie później niż w okresie 1 doby od wywiezienia na pole;
stosować nawozy na nieobsianą glebę, najlepiej w okresie wczesnej wiosny;
nawozy były równomiernie rozmieszczone na całej powierzchni pola lub użytku zielonego;
przechowywać płynne i stałe odchody zwierząt i odpady w specjalnych, szczelnych zbiornikach lub na płytach usytuowanych w odpowiedniej odległości od zabudowań i granic zagrody wiejskiej, zgodnie z wymaganiami prawa budowlanego, a przede wszystkim od studni, stanowiącej źródło zaopatrzenia w wodę dla ludzi i zwierząt;
stosować zbiorniki na płynne odchody zwierzęce oraz bezodpływowe zbiorniki do gromadzenia nieczystości ciekłych, posiadających nieprzepuszczalne dno i ściany oraz szczelną pokrywę z otworem wejściowym i otworem wentylacyjnym.
Część z ww. zaleceń określa rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia
szkoleń z zakresu ich stosowania (Dz. U. z 2014 r. poz. 393) .
Zgodnie z ustawą o nawozach i nawożeniu podmioty prowadzące chów lub hodowlę drobiu powyżej 40 000 stanowisk lub chów lub hodowlę świń powyżej 2 000 stanowisk dla świń o wadze ponad 30 kg lub 750 stanowisk dla macior, mają obowiązek:
przechowywania gnojówki i gnojowicy w szczelnych i zamkniętych zbiornikach o pojemności umożliwiającej gromadzenie co najmniej 4-miesiecznej produkcji tych nawozów;
zagospodarowania co najmniej 70% gnojówki i gnojowicy na użytkach rolnych, których są posiadaczami i na których prowadzą uprawę roślin;
przechowywania obornika na nieprzepuszczalnych płytach, zabezpieczonych w taki sposób, aby wycieki nie przedostawały się do gruntu (płyta do składowania obornika powinna mieć dno i ściany nieprzepuszczalne).
W obowiązujących przepisach prawa, poza ustawą o nawozach i nawożeniu, nie ma natomiast zapisów, z których wynikają specjalne obowiązki dla gospodarstw innych niż wielkotowarowe w zakresie przechowywania nawozów stałych np. obornika. Gospodarstwa te mogą jedynie dobrowolnie stosować się do specjalnych zasad przechowywania stałych nawozów naturalnych określonych w Kodeksie Dobrej Praktyki Rolniczej. Należy zaznaczyć, że stosowanie tych zasad ma kluczowe znaczenie dla ograniczenia uciążliwości zapachowej
obiektów.
Budowle i urządzenia rolnicze służące do składowania i przechowywania odchodów zwierzęcych powinny być nieodłącznie związane z budynkami inwentarskimi. Rodzaj i wielkość (pojemność) tych budowli i urządzeń zależą od systemu utrzymania zwierząt oraz związanych z nimi następujących czynników: postaci odchodów (obornik, gnojówka, gnojowica), ilości produkowanych odchodów, ilości stosowanej ściółki oraz okresu przechowywania odchodów.
Płyty do składowania obornika powinny mieć dno i ściany nieprzepuszczalne, natomiast zamknięte zbiorniki na płynne odchody zwierzęce powinny spełniać następujące wymagania:
dno i ściany nieprzepuszczalne;
szczelne przykrycie, z wyłączeniem zbiorników na płynne odchody zwierzęce lub ich części, które znajdują się pod budynkiem inwentarskim, i stanowią technologiczne wyposażenie budynku inwentarskiego;
wylot wentylacyjny i zamykany otwór wejściowy.
Zbiorniki na gnojówkę i gnojowicę powinno się budować i lokalizować według następujących zasad mających wpływ na ograniczenie uciążliwości zapachowej:
usytuowanie w odpowiedniej odległości od budynków inwentarskich;
ochronie przed działaniem czynników atmosferycznych (lokalizacja w miejscu zacienionym i osłoniętym od wiatrów);
lokalizacji na stosunkowo równej powierzchni, nie zalewanej przez wody opadowe.
Wśród substancji uciążliwych zapachowo, emitowanych podczas stosowania nawozów naturalnych wyróżnić należy amoniak, siarkowodór oraz lotne związki organiczne.
Gnojowica stanowi źródło emisji blisko 400 lotnych związków organicznych i nieorganicznych o wysokim stopniu uciążliwości zapachowej. Wśród grup substancji potencjalnie uciążliwych zapachowo wyróżnia się lotne związki zawierające siarkę, lotne kwasy tłuszczowe, indole oraz fenole, amoniak, a także lotne aminy. Najważniejszymi związkami zapachowoczynnymi są: amoniak, siarkowodór, merkaptany, indol, fenole, skatole, aminy, siarczki metylu, diacetyl, p-krezol.
Poza przepisami ustawy o nawozach i nawożeniu, zasady związane z rolniczym stosowaniem i przechowywaniem nawozów naturalnych, w celu ochrony wód, regulowane są przez
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 czerwca 2018 r. w sprawie przyjęcia „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu” (Dz.U. z 2018 r. poz.1339) (dalej program azotanowy) oraz dział III rozdział 4 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo
wodne (Dz. U. poz. 1566 i 2180 oraz z 2018 r. poz. 650 i 710). Program azotanowy, w celu ochrony wód, określa terminy stosowania gnojowicy, warunki jej przechowywania, minimalne odległości od wód powierzchniowych, w jakich może zostać zastosowana gnojowica oraz zasady nawożenia na terenach o dużym nachyleniu. Rozporządzenie to wprowadza również zasady dotyczące wielkości dawek azotu zawartego w nawozach naturalnych (obligując poszczególne podmioty do opracowania planów nawożenia azotem lub stosowania maksymalnych dawek azotu) oraz reguluje kwestie dotyczące zbywania min. gnojowicy przez gospodarstwa.
Aktualnie resort środowiska we współpracy z Głównym Inspektoratem Ochrony Środowiska, Generalną Dyrekcją Ochrony Środowiska i Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi,
prowadzi prace nad projektem ustawy o przeciwdziałaniu uciążliwości zapachowej, w ramach której planuje się w pierwszej kolejności wyznaczenie minimalnej odległości od zabudowań
mieszkalnych i użyteczności publicznej dla planowanych przedsięwzięć, których funkcjonowanie może wiązać się z ryzykiem powstania uciążliwości zapachowej. W drugim etapie prac rozważa się stworzenie regulacji prawnej, która pozwoli na przeprowadzenie oceny uciążliwości zapachowej obiektów istniejących.
Z poważaniem
z up. Ministra
Michał Kurtyka
Sekretarz Stanu